Tak w życiu nauczycieli, jak i uczniów coraz więcej dziś stresów. Niełatwo o dobry nastrój i pozytywne emocje. Tym bardziej warto pracować nad rozwojem inteligencji emocjonalnej swojej i swoich wychowanków. Wanda Ostrowska-Lemańska i Maria Moneta-Malewska piszą o fizjologii emocji, stresie dobrym i złym, o wielkiej sile pozytywnych relacji między uczestnikami sytuacji szkolnych. Doradzają, jak wzmocnić kontrolę swoich emocjonalnych reakcji oraz jak emocjami kierować, by wywierały dobroczynny wpływ na nas samych i naszych uczniów.
Autor: Redakcja
O agresji w polskich szkołach mówi się dużo i często głośno. Nauczyciele znają ten problem nie tylko ze słyszenia. Czasem pozostają wobec niego bezradni. Niektórzy nieumiejętnym postępowaniem mimowolnie wzmacniają negatywne zachowania uczniów. Małgorzata Gontarek podaje sprawdzone sposoby, jak radzić sobie z rozgniewanym rodzicem, bezczelnym uczniem, a także z własną agresją. Pokazuje, jak zmienić nieadekwatne reakcje, by skuteczniej funkcjonować w podbramkowych sytuacjach szkolnej rzeczywistości.
Pierwszy kontakt z nauczycielem jest dla dziecka niezwykle ważny. Pojawia się bowiem w życiu małego człowieka ktoś, kto przez wiele lat będzie miał na niego znaczący wpływ. Ma szczęście, jeśli trafi na dobrego nauczyciela, czyli takiego, który z jednej strony umie zbudować autorytet i zdobyć szacunek uczniów, z drugiej zaś nie boi się przyznać do błędu czy niewiedzy. Natomiast na pewno nieszczęściem będzie dla niego zły nauczyciel, który występuje z pozycji nieomylnego i w zarodku dusi wszelkie próby uczniowskiej samodzielności – mówi profesor Lilian Katz.
Nauczyciele, uczniowie i rodzice to trzy społeczności tworzące szkołę. Wszystkie trzy są jednakowo ważne. Niemniej jednak znacznie łatwiej wyobrazić sobie szkołę bez rodziców niż bez uczniów czy nauczycieli. Rzeczywistość pokazuje, że rodzice w wielu szkołach traktowani są jak zło konieczne. A przecież tak naprawdę niewiele trzeba, żeby zaczęli być traktowani inaczej.
Polscy uczniowie znacznie chętniej niż ich rówieśnicy w wielu innych krajach rozwiązują problemy za pomocą pięści - taki wniosek można wysnuć z ogólnoświatowych badań nad zdrowiem młodzieży, przeprowadzonych w latach 2001 i 2002 na zlecenie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Uczestniczyło w nich około 163 tysięcy młodych ludzi mieszkających w 35 krajach (USA, Kanadzie, Izraelu i 32 państwach europejskich).
Niezmiernie ważna jest umiejętność takiego oceniania, aby uczeń zaczął się zachowywać w sposób pożądany przez nauczyciela. Jednak właściwy dobór wzmocnień i kar to dopiero połowa sukcesu pedagogicznego. Nie mniej ważna jest umiejętność przeciwdziałania zagrożeniom płynącym ze stosowania niewłaściwych wzmocnień i kar - szczególnie tym, które mają trwały wpływ na funkcjonowanie ucznia.
Ania ma 7 lat. Już w przedszkolu wykazywała dużą niechęć do rozstawania się z mamą, teraz rozpoczęła naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Poranne wyjście do szkoły jest gehenną dla całej rodziny. Anię boli brzuch, długo okupuje łazienkę, odwleka moment opuszczenia domu. O swoich dolegliwościach stara się przekonać rodziców. Nie kłamie, naprawdę źle się czuje. Jeśli uda się ją namówić do pójścia do szkoły, chce, aby mama stale przebywała pod drzwiami klasy. Poza tymi problemami Ania jest pogodną, grzeczną dziewczynką, ma koleżanki i lubi bawić się z dziećmi.
Nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę, że istnieje coś takiego, jak stereotypowe postrzeganie dziewczynek i chłopców. Musi też być świadom, że wiele różnic podkreślanych przez stereotypy tak naprawdę nie istnieje. Powinien także wiedzieć, jakie zagrożenia i niebezpieczeństwa wiążą się ze stereotypowym postrzeganiem uczniów i uczennic. Taka wiedza umożliwi mu zmianę sposobu myślenia o uczniach.
Telewizyjna Superniania mówi o błędach wychowawczych, które popełniają rodzice. Takie same błędy popełniają nauczyciele. Aby wychować dziecko – i w domu, i w szkole – należy je kochać i szanować. Należy ustalać reguły i zasady postępowania, potrzebna jest też konsekwencja i cierpliwość dorosłych. Także my – nauczyciele – musimy stale pamiętać, że to od dorosłych dziecko wszystkiego się uczy. Od nas więc zależy, jakim będzie człowiekiem.
Uczeń zdobywa wiedzę nie tylko w szkole. Uczy się, obserwując otaczający świat, a teraz coraz częściej wykorzystuje do nauki różne media - telewizję, Internet. Zdobyta w ten sposób wiedza potoczna (bo jeszcze nieusystematyzowana) może być wykorzystana przez nauczyciela w procesie nauczania danego przedmiotu.
Czy wyniki w nauce zależą od osobowości ucznia? Na szczęście osobowość nie wpływa bezpośrednio na wyniki w nauce. To dobra wiadomość, gdyż zmienić osobowość jest znacznie trudniej niż zmienić umiejętności. Warto wiedzieć, że najsilniej na wyniki w nauce wpływa sumienność, najsłabiej ugodowość. Jednak najważniejsza jest sfera motywacyjna i preferowany przez ucznia styl uczenia się.
Planując sposób prowadzenia lekcji czy proponując gimnazjalistom metody aktywne, warto wziąć pod uwagę naturalne procesy zachodzące w danej grupie wiekowej. Odgrywanie scenek lepiej proponować czternastolatkom, dyskusje o wartościach, etyce lepiej wyjdą u piętnastolatków, a praca indywidualna z książką to specjalność trzynastolatków.