Nie tak łatwo jest rozmawiać, choć umiejętność ta wydaje się oczywista. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że aby zaistniała rozmowa, spełnionych być musi kilka ważnych zasad. O tym, czym jest prawdziwa rozmowa i jak z niej umiejętnie korzystać w kontaktach z uczniem, pisze Ewa Bochno.
Zaangażowanie polskiej szkoły w działalność wychowawczo-prewencyjną to w dzisiejszych czasach absolutna konieczność. Nauczyciel, pedagog czy psycholog szkolny nie jest w stanie samotnie sprostać sytuacjom kryzysowym, które napotyka na swej zawodowej drodze. Wielka jest potrzeba tworzenia wewnątrz- i zewnątrzszkolnych sieci wsparcia. Tylko wtedy nauczyciele będą mogli skutecznie reagować na potrzeby uczniów, zwłaszcza te, które pozostawione bez zaspokojenia – skłaniają do podjęcia agresywnych, ryzykownych zachowań, prowadząc w konsekwencji do zaburzenia rozwoju. Jan Łuczyński doradza, jak uprawiać w szkołach dobre wychowanie oraz skuteczną profilaktykę i prewencję.
Autoprezentacji dokonujemy - czasem świadomie, czasem nie – codziennie w przeróżnych sytuacjach. Także szkoła nie jest od niej wolna. Autoprezentacja odbywa się na lekcjach i na przerwach, w salach lekcyjnych i na korytarzach. Dokonują jej zarówno uczniowie wobec nauczycieli i innych uczniów, jak i nauczyciele wobec uczniów i innych nauczycieli. Jakie są cele takiej szkolnej autoprezentacji? Kto na niej zyskuje, a kto traci?
W rozgrywkach między nauczycielami a rodzicami są zawsze prawdziwi przegrani - uczniowie. Oni tracą najwięcej. Pół biedy, gdy tylko przyglądają się grom toczonym między dorosłymi, gorzej, gdy sami są w te gry wciągani lub w nich uczestniczą. Im większe zapamiętanie i zaciekłość dorosłych, tym mniejsze zainteresowanie problemami i potrzebami dziecka.
Polscy uczniowie znacznie chętniej niż ich rówieśnicy w wielu innych krajach rozwiązują problemy za pomocą pięści - taki wniosek można wysnuć z ogólnoświatowych badań nad zdrowiem młodzieży, przeprowadzonych w latach 2001 i 2002 na zlecenie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Uczestniczyło w nich około 163 tysięcy młodych ludzi mieszkających w 35 krajach (USA, Kanadzie, Izraelu i 32 państwach europejskich).
Edukacja stoi przed ścianą i już nie może iść do przodu. Trzeba więc zmienić kierunek. Ocenianie kształtujące daje nadzieję na dobry kierunek zmian. Jest bardzo efektywnym sposobem podnoszenia osiągnięć uczniów, szczególnie mających trudności w nauce. Skutecznie przygotowuje młodych ludzi do uczenia się przez całe życie, co jest konieczną umiejętnością we współczesnym świecie.
Wagary są odzwierciedleniem kryzysu, jaki przeżywa szkoła. Wagarują uczniowie słabi i uczniowie bardzo dobrzy. Przyczyny są bardzo różne: stres, lęk, niechęć do szkoły, chęć rozrywki. Przyczyn należy szukać w szkole i w środowisku rodzinnym ucznia. Jak zmierzyć się z tym problemem? Jak pomóc uczniom lekceważącym obowiązek szkolny?
Obowiązujący w polskiej szkole system pracy i ocen wyraźnie preferuje dziewczęta, ponieważ kładzie nacisk na systematyczność, cierpliwość, grzeczność, spokój na przerwach. Chłopcom trudno się do tych wymogów dostosować, zwłaszcza w okresie dorastania, gdy rozpiera ich energia. Poza tym zdecydowanie lepiej radzą sobie z konkretnymi projektami, wymagającymi dużej mobilizacji, niż z systematyczną nauką. Nauczyciele, ale także rodzice, muszą wiedzieć, że nieco inaczej przebiega proces socjalizacji chłopców niż dziewcząt - chłopcom po prostu trzeba poświęcić nieco więcej uwagi niż dziewczętom. Ważne też jest, aby odrzucić myślenie stereotypowe w wychowaniu - twierdzi profesor Wojciech Pisula.
Szkoła nie tylko inaczej traktuje chłopców i dziewczęta, ale sprawia, że te naturalne różnice stają się większe niż powinny. Dziewczynki w szkole uczą się bierności i zależności, natomiast chłopcy w toku uczenia się zdobywają doświadczenia, które pomagają im stać się pewnymi siebie, rywalizacyjnymi i niezależnymi. Co to są stereotypy płciowe i jak w wychowaniu uniknąć stereotypowości?
Co to znaczy skuteczna edukacja? Wiele osób powiedziałoby, że to po prostu atrakcyjna edukacja. Przekonanie to leży zapewne u podłoża coraz częstszego stosowania w nauczaniu metod aktywizujących. Metody te bez wątpienia podnoszą atrakcyjność nauki, ale czy czynią proces nauczania skutecznym? Niekoniecznie. Atrakcyjne techniki i metody nauczania to przecież jedynie środki, które mogą, ale nie muszą, doprowadzić do właściwego efektu.
Trudno pojąć, że inteligentna osoba może mieć trudność ze stwierdzeniem czy 9 jest większe od 6 i musi to policzyć na palcach. Że nie może zapamiętać tabliczki mnożenia i nie wie ile ma zapłacić za dwa kilo jabłek. A jednak są takie osoby - dyskalkulicy - i nie jest ich mało.
Uczeń nie może być jedynie biernym odbiorcą zabiegów nauczyciela, powinien stać się aktywnym podmiotem procesu nauczania. Tylko wtedy nauczanie może być efektywne. Ocenianie kształtujące nie tylko aktywizuje uczniów, ale wpływa na podniesienie ich osiągnięć i pomaga wyrównywać szanse edukacyjne.
