Uczony, który poznał dziecięce myśli

Wstęp

Trudno wyobrazić sobie współczesną teorię wychowania bez dorobku Jeana Piageta. Ten znakomity uczony pokazał nowy kierunek myślenia o rozwoju dzieci. Przekonał naukowców i wychowawców, że dzieci wcale nie są „małymi dorosłymi”. Przeciwnie - są samodzielne i niepowtarzalne. Głównym osiągnięciem Piageta była oryginalna teoria rozwoju intelektualnego, która pomaga zrozumieć, w jaki sposób dzieci konstruują wiedzę oraz jaki wpływ na ich rozwój ma życie uczuciowe i aktywność społeczna.

Ćwierć wieku temu, dokładnie 16 września 1980 roku, zmarł w Genewie jeden z najbardziej twórczych ludzi ubiegłego stulecia – Jean Piaget. Miał 84 lata. Dzięki pomysłowym badaniom i trwającym prawie 60 lat studiom stworzył spójną i wyczerpującą teorię rozwoju intelektualnego. Ujmował go jako ciąg zmian jakościowych w strukturach poznawczych i aktywności umysłowej dziecka, u którego w kolejnych stadiach rozwoju poprzednio ukształtowane struktury inteligencji organizują się i integrują w nową całość.

Teoria Piageta – pomimo wielu lat, jakie upłynęły od jej powstania, oraz różnych głosów krytyki – jest wciąż aktualna i zapładnia umysły przedstawicieli rozmaitych dziedzin nauki, przede wszystkim psychologów i pedagogów. Zdaniem wielu współczesnych uczonych teoria Piageta jest źródłem pomysłów związanych z przyszłością edukacji – pomaga bowiem zrozumieć, w jaki sposób dzieci konstruują wiedzę oraz jaki wpływ na ich rozwój ma życie uczuciowe i aktywność społeczna.

Od biologii do psychologii

Jean Piaget przyszedł na świat 9 sierpnia 1896 roku w Neuchatel w Szwajcarii. Jak sam mówił o sobie, był rozwinięty ponad wiek: mając zaledwie dziesięć lat, napisał artykuł o wróblu z częściowym bielactwem, którego obserwował podczas spacerów do parku. Piaget miał wykształcenie średnie i wyższe w zakresie nauk naturalnych (fizyka, chemia i biologia): w wieku 18 lat ukończył studia, a trzy lata później doktoryzował się na uniwersytecie w Neuchatel. W tym czasie interesował się głównie biologią – badał mięczaki w jeziorach wokół rodzinnego miasta. Badania te, uwieńczone licznymi artykułami naukowymi (Piaget był uznanym autorytetem w dziedzinie bezkręgowców), doprowadziły go do przekonania, że rozwój biologiczny jest procesem adaptacji do środowiska i że nie można go wyjaśnić jedynie dojrzewaniem.

Znalazło to odbicie w poglądzie Piageta na rozwój umysłowy, który – jego zdaniem – jest także procesem adaptacji do środowiska i stanowi rozszerzenie rozwoju
biologicznego. W tym samym czasie Piaget sporo czasu poświęcał na studiowanie filozofii. Zajmował się głównie problemem relacji pomiędzy nauką i wiarą, dochodząc do przekonania, że rozwój człowieka obejmuje zarówno inteligencję (naukę, wiedzę), jak i uczuciowość (wiarę) oraz system wartości. Wnioski formułowane przez uczonego w oparciu o badania z zakresu biologii i studia filozoficzne znalazły szerokie zastosowanie w jego teorii rozwoju poznawczego.

Z czasem Piaget coraz bardziej skłaniał się w kierunku psychologii. Czytał prace i słuchał wykładów z tej dziedziny, a w 1919 roku wyjechał do Zurychu. Studiował tam psychologię i pracował w klinikach psychiatrycznych. Dwa kolejne lata spędził w paryskiej Sorbonie. Tam pracował w szkolnym laboratorium Alfreda Bineta, prekursora testowego badania inteligencji. Zajmując się standaryzacją testów, Piaget interesował się – w przeciwieństwie do innych badaczy – nie liczbą prawidłowych odpowiedzi, ale błędami popełnianymi przez dzieci. Zaobserwował, że wraz z wiekiem zmienia się nie tylko zasób wiedzy dzieci, ale także ich sposób patrzenia na świat. Spostrzeżenia te ukształtowały w nim przekonanie, że rozwój inteligencji dzieci można badać eksperymentalnie. Dało ono początek badaniom empirycznym i studiom teoretycznym Piageta nad rozwojem umysłowym. Temu kierunkowi pracy naukowej pozostał wierny do końca życia.

W 1921 roku Piaget wrócił do Szwajcarii i objął stanowisko dyrektora w Instytucie J. J. Rousseau w Genewie. W latach 1923?1973 kierował katedrą myśli naukowej, a potem psychologii eksperymentalnej w Genewie. Ponadto był profesorem filozofii i socjologii w Neuchatel i Lozannie oraz profesorem psychologii dziecka w Paryżu. Był wieloletnim dyrektorem Instytutu Nauk Pedagogicznych oraz Międzynarodowego Biura Wychowania. W 1955 roku przy jego współudziale utworzono w Genewie interdyscyplinarne Międzynarodowe Centrum Epistemologii Genetycznej, skupiające uczonych różnych dyscyplin (psychologów, pedagogów, fizyków, matematyków, logików, językoznawców, epistemologów i innych). Jak twierdził sam Piaget, początki współpracy przedstawicieli różnych nauk były trudne – wiele czasu upłynęło, zanim udało się pogodzić odmienne stanowiska teoretyczne i metodologiczne. Ale trud ten się opłacił, gdyż stworzono warunki do rozwoju nowej gałęzi nauki – epistemologii genetycznej. I to właśnie Jeana Piageta uważa się za twórcę tej dziedziny, badającej problemy z pogranicza psychologii, logiki i teorii poznania.

Piageta znano i ceniono na całym świecie. Był członkiem licznych akademii i towarzystw naukowych – na przykład w 1969 został uhonorowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne za wybitny wkład w rozwój psychologii. Warto podkreślić, że był pierwszym europejskim badaczem, któremu przypadł ten zaszczyt. Honorowe tytuły przyznały mu między innymi Uniwersytet Har-varda w Cambridge, Sorbona, uniwersytet w Rio de Janeiro, Uniwersytet Columbia oraz Uniwersytet Warszawski. Piaget był także członkiem Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Warto w tym miejscu wspomnieć, że wieloletnią współpracownicą Piageta i popularyzatorką jego dorobku była polska psycholog Alina Szemińska.

Jak dzieci rozumieją

Jean Piaget znany jest w Polsce głównie jako psycholog zajmujący się rozwojem poznawczym dzieci i młodzieży. I rzeczywiście, jego dorobek psychologiczny jest największy – obok setek artykułów napisał 36 książek. Ale warto dodać, że Piaget napisał też sześć rozpraw z filozofii i logiki oraz kilka monografii z biologii.
Celem jego wieloletnich badań z zakresu psychologii, prowadzonych z grupą licznych współpracowników, było poznanie natury wiedzy dzieci i zmian, które w niej zachodzą od urodzenia aż do dorastania. Piageta mniej interesowało to, jaką wiedzę posiadają dzieci w poszczeg...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI