To bowiem nie lada wyzwanie, wielki sprawdzian społecznych kompetencji, w tym umiejętności nawiązywania i podtrzymywania znajomości, flirtowania, odnajdowania się w niuansach i zawiłościach ludzkich emocji, rozpoznawania potrzeb drugiego człowieka, osiągania kompromisu…, a do tego jeszcze wszystko to, co wiąże się ze wspólnym doświadczaniem seksu…, no i łut szczęścia, jakim jest przecięcie się dróg z tą „właściwą osobą”.
Sara Hendrickx, kobieta z ZA, autorka licznych książek o seksualności osób z ZA, a zarazem żona mężczyzny z ZA, tak pisze o swojej relacji z mężem: „Dla mnie, jako kobiety z autyzmem, nasz związek jest doświadczeniem bez precedensu w skali całego mojego życia, wytchnieniem od przedstawienia wystawianego przeze mnie przed resztą świata, a także miejscem, które szczerze mogę nazwać »domem«. Nie potrafię wyrazić, jak wiele ta relacja zmieniła w moim całym życiu”. Słowa te zarówno dla wielu rodziców nastolatków z ZA, jak i dla samych osób ze spektrum autyzmu mogą stanowić otuchę w chwilach, gdy w ich myśli wkrada się lęk i związane z nim wątpliwości: Czy mój syn/moja córka z ZA skazany(-a) jest na samotność? Czy ja w końcu spotkam kogoś, kto mnie pokocha? Czy ja kiedykolwiek poczuję smak seksu we dwoje? Kto będzie chciał takiego dziwaka? Czy pomoże mi pani znaleźć dziewczynę/chłopaka? Co jest ze mną nie tak, że nikt mnie nie chce?
To tylko przykładowe pytania, z którymi spotykam się, pracując z nastolatkami i młodymi dorosłymi z ZA. Jakich udzielić odpowiedzi? Nie zawsze wiem. Mam też świadomość, że nie wszystkim uda się odnaleźć „drugą połówkę”. Ale nadziei nie tracę i nie pozbawiam jej osoby z ZA, lecz staram się pokazywać kolejne stopnie schodów (stanowią je konkretne umiejętności), które mogą zaprowadzić do celu, jakim jest intymna relacja.
Relacje intymne i zespół Aspergera – kilka uwag na początek
Nie istnieje jeden wzorzec funkcjonowania osoby ze spektrum autyzmu w związku. Na indywidualny kształt danej relacji, poza diagnozą zespołu Aspergera u jednego lub obojga partnerów, składają się przecież także inne czynniki związane z: cechami temperamentu, wcześniejszymi doświadczeniami, wyznawanymi wartościami, uzyskiwanym wsparciem, sytuacją ekonomiczną… i całym mnóstwem innych kwestii.
Myśląc o związkach osób ze spektrum autyzmu, nie należy ograniczać się jedynie do wyobrażenia relacji kobiety i mężczyzny. Osoby z ZA, podobnie jak neurotypowe, mogą być zarówno orientacji hetero-, homo-, jak i biseksualnej, a tym samym szukać partnera odpowiadającego ich orientacji. Niektóre z badań wskazują, że większa część osób z ZA (zwłaszcza płci żeńskiej) w porównaniu z osobami neurotypowymi, opisuje siebie jako osoby biseksualne albo homoseksualne lub ma trudności z określeniem swojej orientacji.
Osoby z zespołem Aspergera zwykle mają swoje pierwsze doświadczenia związane z miłością romantyczną wiele lat później niż ich neurotypowi rówieśnicy. Czasem przez całą adolescencję mogą nie rozumieć, dlaczego ich koledzy zajmują się „tymi sprawami”. Bywa, że dopiero w życiu dorosłym doświadczają uczucia zakochania. Z tego względu źródłem informacji o związku czy seksualności nie są dla nich doświadczenia z rówieśnikami zdobywane w okresie dojrzewania, lecz raczej przekazy medialne, literatura lub pornografia. Nie mają zatem szansy ćwiczenia i doskonalenia umiejętności flirtowania, podrywania, randkowania czy też „dostawania kosza” w tym okresie życia, w którym robią to inni.
POLECAMY
Duże znaczenie w kwestii budowania związku ma diagnoza spektrum autyzmu. Bywa tak, że właśnie nieudane próby zbudowania związku lub problemy w relacjach z partnerem, czasem jego sugestie lub diagnoza ZA u syna lub córki skłaniają osobę z ZA do poszukiwania odpowiedzi na pytanie: „Co mi jest?”. Uzyskanie diagnozy ZA może mieć różne skutki dla związku. Niektórym osobom i ich partnerom przynosi ona uczucie ulgi, może wyjaśniać niektóre nietypowe zachowania partnera czy partnerki oraz dać szanse na opanowanie strategii pomagających zmierzyć się z trudnymi sytuacjami. W efekcie neurotypowy partner, który zdobył odpowiednią wiedzę o ZA, może zacząć odczuwać mniejszy stres w życiu codziennym. U osób z ZA diagnoza może wywołać zmniejszenie poczucia winy z powodu tego wszystkiego, co w życiu nie wyszło oraz zrozumienie swoistego poczucia niedopasowania. Sara Hendrickx przytacza słowa kobiety, która otrzymała diagnozę w wieku 31 lat: „To wyjaśniło tak wiele kwestii z mojego życia, moje potrzeby, moje wybory i dało mi poczucie, że jestem usprawiedliwiona w byciu taką, jaka jestem. Pozwoliło łatwiej wchodzić w relacje z ludźmi, ponieważ teraz wiem, dlaczego to sprawia mi trudność. Wiem, co może pomóc i co nie działa. Jestem bardziej akceptująca”. U niektórych neurotypowych partnerów diagnoza może wywołać zgoła odmienne reakcje, które wypływają z przekonania, że nie da się nic zrobić, skoro partner ma stwierdzone „zaburzenie”, i wszelkie wysiłki związane z polepszeniem relacji są daremne, bo on po prostu nie przeskoczy tej przeszkody.
Partnerzy i partnerki osób z zespołem Aspergera
Część osób z ZA nawiązuje bliskie relacje z partnerami z diagnozą z ZA, ale dużą część związków stanowią pary mieszane – osoba z ZA z osobą neurotypową. Zdaniem Tony’ego Attwooda, brytyjskiego psychologa zajmującego się zaburzeniami ze spektrum autyzmu (m.in. ZA), istnieją dwa typy osób, które zakochują się w osobach z ASD (autism spectrum disorder – ze spektrum autyzmu). Typ pierwszy to osoby prezentujące podobny profil zainteresowań, zdolności czy doświadczeń. Zakochanych – poza uczuciem – łączą wspólne działania, np. na rzecz ochrony praw zwierząt, zainteresowania oraz podobne potrzeby społeczne, intelektualne, związane z byciem w związku. Drugi typ to osoby posiadające naturalne zdolności rozumienia perspektywy innych osób, włączając w to także perspektywę kogoś ze spektrum autyzmu. Bywa, że są to także osoby zawodowo zajmujące się wspieraniem innych.
Te „ekstremalnie neurotypowe” osoby mogą być magnesem dla tych z zespołem Aspergera, które szukają kogoś, kto zrozumie ich motywację, sposób myślenia i – być może – stanie się swoistym „przewodnikiem” w sytuacjach społecznych lub pomoże w radzeniu sobie z emocjami.
W jaki sposób osoby ze spektrum autyzmu wybierają partnera na wspólne życie? Peter Schmidt, mężczyzna z zespołem Aspergera, autor książki m.in. Kaktus na Walentynki, zanim uznał, że jego ukochana jest odpowiednią dla niego partnerką, przeprowadził testy kontrolne, obejmujące m.in. test tańca, test wytrzymałości w jeździe na rowerze, test na lalunię (zachowania w sytuacji oglądania biżuterii w sklepie jubilerskim), test samolotowy, test zdatności do tropików. Uzyskawszy wystarczającą liczbę punktów, Martina (żona) została uznana za odpowiednią partnerkę.
Kryteria wyboru, którymi kieruje się osoba z zespołem Aspergera – choć nie jest to regułą – mogą być zupełnie inne niż te, które bierze pod uwagę osoba neurotypowa. Niektóre osoby ze spektrum nie mówią o żadnej szczególnej „chemii” c...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
