Jesteś ciekawy, jak wspierać dziecko w radzeniu sobie z emocjami? Zajrzyj do naszego artykułu: "Emocje dziecka: Jak pomóc je regulować?"
Skóra chroni nasz organizm przed wieloma czynnikami zewnętrznymi – temperaturą, obrażeniami mechanicznymi, substancjami chemicznymi i patogenami. Służy także do przekazywania bodźców, odczuć, doznań do układu nerwowego. Pozwala na określenie za pomocą układu nerwowego ułożenia ciała w przestrzeni. Wyobraź sobie, że ta swoista tarcza ochronna jest uszkodzona. Masz mocno zdarty naskórek. Co czujesz? Ból, pieczenie, wszystkie bodźce czuciowe odbierasz jako mocniejsze i bardziej wyraziste. A teraz pomyśl, że w podobny sposób reaguje system nerwowy wysoko wrażliwego dziecka (WWD), które odbiera bodźce wyjątkowo intensywnie – niejednokrotnie jako ból i cierpienie.
Zdarty naskórek – wielokrotnie przywoływałem tę metaforę w pracy z rodzicami WWD. Czemu? Ponieważ uzmysławia, jak wyjątkowo mocno reaguje układ nerwowy. I to w zakresie wszystkich modalności: wzroku, słuchu, węchu, smaku, dotyku czy kinestetyki.
POLECAMY
Jak funkcjonuje WWD?
Wysoko wrażliwe dziecko już od wieku niemowlęcego wydaje się czujniejsze. Szybciej i intensywniej reaguje na niesprzyjające i nieoczekiwane bodźce – płaczem lub śmiechem. Gdy dostrzega w swym otoczeniu nowe osoby, zazwyczaj długo się do nich przyzwyczaja. Nie lubi być wystawiane na ekspozycję społeczną, emocjonalnie reaguje na prośby nieznanych osób: „powiedz wierszyk”, „zaśpiewaj coś”, „uśmiechnij się do cioci, wujka”, „zatańcz”.
Zazwyczaj małe WWD nie wejdzie do nowego miejsca, zanim nie sprawdzi, czy ta przestrzeń jest dla niego bezpieczna. Jeśli sprawdzi ją i zaakceptuje – zacznie eksplorować, a później się bawić. Potem może wracać do tego miejsca chętnie, interpretując jako bezpieczne i ciekawe. Takie dziecko może mieć własne smaki i nawyki żywieniowe. Zdarza się, że nie lubi niektórych potraw. W nowych ubrankach problemem mogą być drażniące metki, zbyt szorstki materiał, za mocno opinający, ograniczający ruchy i przylegający do ciała, drażniące szwy. WWD zwraca uwagę na to, co się dzieje w otoczeniu, w tym na dźwięki i subtelne zapachy. Od najmłodszych lat zauważa emocje innych osób. Nastroje innych mają znaczący wpływ na funkcjonowanie wysoko wrażliwych nastolatków, a później również dorosłych.
JAK ROZPOZNAĆ, CZY MOJE DZIECKO JEST WYSOKO WRAŻLIWE, CZYLI NA CO WARTO ZWRACAĆ UWAGĘ
- sposób oraz intensywność reagowania,
- reagowanie w sytuacjach ekspozycji społecznej,
- zachowanie w nowych miejscach/sytuacjach społecznych,
- sposób odbioru świata zmysłami (słuch, wzrok, węch, smak, kinestetyka),
- stany przemęczenia, wyczerpanie emocjonalne (nierzadko z reakcjami wybuchów złości/niezadowolenia/płaczu/wycofywania się/unikania),
- trudne do uspokojenia stany emocjonalne (zaleganie afektu),
- wysoki poziom pobudzenia emocjonalnego w sytuacji, gdy komuś z otoczenia dzieje się krzywda, cierpi (dotyczy to ludzi i świata zwierząt oraz roślin),
- potrzeba odpoczynku po intensywnych zajęciach,
- podczas zabaw przebywanie poza głównym nurtem, na uboczu,
- preferowanie spokojniejszych zabaw (w samotności, z dala od innych, w mniejszym gronie),
- zwracanie uwagi domownikom, aby się nie kłócili i mówili do siebie ciszej (hiperestezja układu nerwowego),
- chęć pomagania, wspierania, często bycia powiernikiem,
- głęboki poziom zaangażowania w relacje, przeżywanie rozstań, czasu rozłąki, rozpadu związków (własnych czy rodziców),
- wzrost napięcia emocjonalnego przy niespodziewanej zmianie planów,
- wzrost napięcia emocjonalnego przy narzucaniu punktu widzenia, nakazywaniu zrobienia czegoś, postawie dyrektywnej rodziców,
- niezadowolenie z niedotrzymywania obietnic, zobowiązań, długie przeżywanie tego typu wspomnień,
- sposób zgłaszania potrzeb, próśb, oczekiwań (niektórym WWD przychodzi to z trudem).
Wysoko wrażliwe dzieci lubią przewidywalność, która daje im poczucie ulgi i spokoju – jakże ważnego dla ich wewnętrznego komfortu. Niespodziewane zmiany, zarówno niewielkie (spontaniczna zmiana planu dnia wynikająca np. z nagłej zmiany pogody, awarii samochodu itp.), jak i duże (przeprowadzki, rozstania, rozwody, choroby, śmierć w rodzinie) destabilizują je emocjonalnie, gdyż WWD są wrażliwe na przebodźcowanie. Gdy pojawia się nadmiar impulsów dostarczanych do układu nerwowego, a następnie przetwarzanych, dzieci zaczynają funkcjonować mniej efektywnie. Skarżą się na wyczerpanie, stany zmęczenia, trudności skupienia. Dlatego też wiele z dzieci ma potrzebę przebywania na szkolnych przerwach w cichych i odosobnionych miejscach (w szatni, bibliotece, na omijanych przez innych korytarzach czy w łazience). Najlepiej w sytuacjach szkolnych dogadują się z rówieśnikami, którzy posiadają podobne cechy układu nerwowego, czyli z innymi WWD. Zazwyczaj mają dwie lub trzy najbliższe im osoby.
Gdy potrzeby WWD nie zostaną zaspokojone, zazwyczaj dochodzi do wystąpienia objawów psychosomatycznych (bóle głowy, brzucha, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, brak apetytu, pogorszony nastrój, wycofanie, apatia, nadmierna senność, pogorszenie koncentracji) i/lub stanów wyczerpania fizjologicznego i emocjonalnego (dzieci skarżą się, że nic im się nie chce, nie mają na nic siły). Gdy WWD wracają ze szkoły do domu (lub są po intensywnym dniu, w którym dużo się...
