Ojcowie coraz częściej angażują się w codzienną opiekę, budują relacje emocjonalne z dziećmi i wspierają je na każdym etapie rozwoju. Jako Fundacja Share the Care monitorujemy dane, które są dla nas wskaźnikiem angażowania się ojców w opiekę na dziećmi. Jest to przede wszystkim liczba ojców korzystających z urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego. W Polsce z urlopu ojcowskiego
(14 dni, płatne 100%) korzysta około 65% ojców. Po wdrożeniu w kwietniu 2023 r. dyrektywy unijnej work-life balance, która poszerzyła prawa ojców do urlopów, widzimy wyraźny wzrost liczby ojców korzystających z urlopu rodzicielskiego – z 1% przed zmianami prawnymi do 15% w obecnym roku. Urlopy rodzicielskie są fundamentem budowania zaangażowania ojców, które z kolei jest podwaliną pod budowanie zdrowych relacji rodzinnych i wspieranie rozwoju dziecka. Chociaż ojcowie są równie ważnymi opiekunami jak matki, ich rola często bywa pomijana, a droga do zaangażowania często napotyka na przeszkody.
Obszar władzy kobiet
W wyniku stereotypowego postrzegania roli kobiety jako opiekunki dzieci i domowego ogniska obszar wychowania dzieci jest obszarem, gdzie dominujący głos mają kobiety. Czasami może to przybrać skrajną postać, kiedy obszar ten jest całkowicie zawładnięty przez kobietę, nie dając tym samym dostępu do wychowania i opieki nad dziećmi mężczyźnie. Naukowcy rozpoznają zjawisko mające swoją nazwę w języku angielskim maternal gatekeeping. Definiuje się to jako zespół przekonań i zachowań u matek, które ograniczają drugiemu rodzicowi i innym bliskim osobom możliwość zaangażowania w rodzicielstwo i opiekę nad dzieckiem poprzez m.in. krytykę, kontrolowanie, nadmierną dyrektywność i „zagarnianie” tej sfery dla siebie. Takie zachowania mogą pojawiać się nieświadomie i wynikać z przekonania matki, że tylko ona jest w stanie zaopiekować się swoim dzieckiem, oraz wzmożonego lęku o zdrowie dziecka, jakie towarzyszy młodym mamom. Z czasem takie zachowania mogą się jednak utrwalić i mieć znamiona inercjalności i mogą przyczynić się do wycofania się ojca z czynności opiekuńczych i oddania się bardziej oczekiwanej od mężczyzn roli – osoby utrzymującej rodzinę.
Dlaczego warto wspierać swojego partnera w rodzicielstwie
Wspieranie partnera w byciu zaangażowanym ojcem przynosi kobiecie wiele korzyści. Po pierwsze, buduje to silniejsze więzi rodzinne i tworzy atmosferę partnerstwa, w której oboje rodzice dzielą się obowiązkami opiekuńczymi. Dzięki temu kobieta ma więcej czasu na realizację swoich pasji, kariery zawodowej czy odpoczynek, co sprzyja jej zdrowiu psychicznemu i fizycznemu. Zaangażowanie ojca w opiekę nad dziećmi wzmacnia również relację partnerską, zwiększając wzajemne zrozumienie i wsparcie. Dodatkowo dzieci, które mają silną więź z ojcem, rozwijają się lepiej emocjonalnie i społecznie.
Zaangażowany ojciec to także poczucie bezpieczeństwa, że dziecko oprócz relacji z matką ma również dobrą relację z drugim ważnym dla niego dorosłym. W sytuacji kryzysowej, jeśli jednej osoby zabraknie, zawsze może liczyć na wsparcie drugiej.
Wyzwania młodych ojców
Zanim jednak przejdziemy do konkretnych wskazówek dla kobiet, jak mogą wspierać ojcostwo, ważne jest, aby przytoczyć wyzwania, z jakimi borykają się młodzi ojcowie.
W przeglądzie badań dotyczących doświadczeń młodych ojców naukowcy wyłonili siedem głównych wątków tematycznych opisujących te doświadczenia: kształtowanie się nowej ojcowskiej tożsamości, stawianie czoła wyzwaniom ojcostwa, negatywne emocje i lęki, stres i radzenie sobie, brak wsparcia, potrzeby młodych ojców oraz pozytywne aspekty ojcostwa. Zmieniają się oczekiwania wobec ojców, co zmienia kształtowanie się nowej tożsamości ojcowskiej na bardziej czułego, opiekuńczego, zaangażowanego tatę. Jednocześnie wciąż od ojców oczekuje się bycia głównym żywicielem rodziny, co powoduje trudności z połączeniem tych oczekiwań i lęk przed ich niespełnieniem czy porażką na jednym z tych obszarów. Ojcowie nie mają tak dużego wsparcia przygotowującego ich do roli tatów jak kobiety, brakuje im wzorców z domu rodzinnego, wsparcia u kolegów. Dodatkowym stresem dla nich są oczekiwania pracodawców, że życie zawodowe młodego mężczyzny nie zmieni się po urodzeniu dziecka – dotyczy to jego dostępności, zaangażowania czy efektywności pracy.
POLECAMY
Należy też dodać, że relacja z partnerką również ulega dużej zmianie po urodzeniu się dziecka, co często odczuwane jest przez mężczyzn jako odrzucenie. Brak rozmowy w parze przed porodem o wyzwaniach rodzicielstwa i prawdopodobnych zmianach, jakie zajdą w relacji, nie pozwala na oswojenie się i przygotowanie na te wyzwania. Z kolei brak czasu po urodzeniu się dziecka, skupienie na dziecku i matce uniemożliwiają znalezienie przestrzeni do spokojnej rozmowy o odczuciach i potrzebach mężczyzny w nowej sytuacji.
W jaki sposób wspierać swojego partnera w budowaniu zaangażowanego ojcostwa?
Już na etapie ciąży warto angażować mężczyzn do uczestnictwa w badaniach prenatalnych, wspólnym planowaniu wyprawki, podejmowaniu decyzji dotyczących porodu czy wykorzystania urlopów rodzicielskich. Dzięki temu mężczyźni od samego początku czują się współodpowiedzialni za dziecko. Treści edukacyjne dla par przygotowujących się do rodzicielstwa są jednak najczęściej tworzone z założeniem, że ich odbiorcami są wyłącznie kobiety. Warto poszukać więc artykułów, profili w social mediach, podcastów czy blogów ojcowskich, które są przygotowane z myślą o ojcach i są tworzone z męskiej perspektywy. Takim portalem jest prowadzona przez naszą Fundację strona www.teamrodzina.pl, ale warto również sprawdzić strony ambasadorów Fundacji, które mogą być źródłem cennej wiedzy dla przyszłych ojców.
Kolejnym niezmiernie ważnym etapem jest czas po narodzinach. Te pierwsze miesiące życia dziecka, gdy matki spędzają z nim większość czasu, doskonalą swoje umiejętności rodzicielskie. W naturalny sposób uczą się, jak interpretować potrzeby dziecka i opiekować się nim. Dla ojców, którzy często nie mają podobnego doświadczenia, odnalezienie się w tej roli bywa trudniejsze. Wiele kobiet, obawiając się o dobro dziecka, może nieświadomie blokować partnera przed aktywnym udziałem w opiece, nie dając mu przestrzeni do nauki.
Kobiety mogą wspierać ojców, okazując zaufanie i akceptując, że ich styl rodzicielstwa może różnić się od matczynego. Kluczowe jest dostrzeżenie, że ojciec, podobnie jak matka, potrzebuje czasu i wsparcia, by zdobyć pewność siebie i kompetencje w opiece nad dzieckiem.
Dzielenie się urlopem rodzicielskim
Podział urlopu rodzicielskiego to jeden z najskuteczniejszych sposobów na włączenie ojców w opiekę nad dzieckiem.
Przytoczone wyżej dane pokazują, że ojcowie coraz częściej korzystają z urlopu rodzicielskiego. Jest to krok w dobrym kierunku, ale nadal wiele matek ma trudności w dzieleniu się urlopem.
Dlaczego podział urlopu rodzicielskiego jest tak ważny? To nie tylko czas, który pozwala ojcom na budowanie więzi z dzieckiem, ale także szansa dla matek na regenerację, powrót do pracy lub realizację innych planów. Wspólna decyzja o podziale urlopu może być wyrazem zaufania i partnerstwa w związku, a także sposobem na pokazanie ojcu, że jego rola w życiu dziecka jest niezastąpiona. Pamiętajmy, że urlop rodzicielski nie jest urlopem matki, który ona przekazuje ojcowi dziecka, jest świadczeniem dla obojga rodziców. Dlatego na etapie planowania urlopów bardzo ważna jest rozmowa o tym, jak opiekunowie podzielą się urlopem rodzicielskim.
Choć Kodeks pracy umożliwia ojcom korzystanie z urlopu rodzicielskiego równolegle z matką dziecka, zachęcamy ojców do korzystania z urlopu samodzielnie – najlepiej, kiedy matka wróci do pracy. Ma to ogromne korzyści – przede wszystkim dziecko dłużej pozostaje pod opieką jednego z rodziców, a doświadczenie samodzielnej opieki buduje również pozycję ojca jako niezależnego i równoprawnego opiekuna.
Dla wszystkich przyszłych rodziców polecamy przewodnik „Prawa taty”, gdzie przygotowaliśmy nie tylko informacje o prawach ojców, ale również o sposobach najlepszego ich wykorzystania i pokonywania barier, jakie pojawiają się na drodze par, które chcą dzielić się urlopem.
Komunikacja oparta na zrozumieniu
Otwarta i empatyczna komunikacja jest kluczowa w budowaniu partnerskich relacji w rodzinie. Kobiety mogą wspierać swoich partnerów, rozmawiając o ich obawach, motywacjach i potrzebach związanych z ojcostwem. Warto unikać krytykowania partnera za drobne błędy, a zamiast tego doceniać jego wysiłki. Takie podejście buduje zaufanie i zachęca mężczyzn do dalszego angażowania się w rozwój dziecka.
Cześć wyzwań ojców i matek jest bardzo podobna, więc we wspólnej rozmowie para może się wzajemnie wspierać w szukaniu rozwiązań. Część trudności jest jednak zupełnie inna, gdyż wynika ze stereotypowego podziału ról w rodzinie, socjalizacji do tych ról i innych oczekiwań społecznych względem kobiet i mężczyzn. Dobrze jest znaleźć w sobie zrozumienie dla innej, męskiej perspektywy, która często w przekazach medialnych jest marginalizowana lub zupełnie pomijana i przez to mniej kobietom znana.
Szukanie wsparcia
Pamiętajmy, że moment, kiedy pojawia się dziecko, to ogromna zmiana zarówno w życiu kobiety, jak i mężczyzny. Relacja między partnerami ulega zmianie – czas poświęcony na bycie we dwoje jest ograniczony, a uwaga koncentruje się na dziecku. Może to wywoływać napięcia między opiekunami, a połączone z ogólnym zmęczeniem i brakiem snu towarzyszącym młodym rodzicom uniemożliwiają spokojną rozmowę i porozumienie.
Pojawiają się wówczas momenty, kiedy para może potrzebować wsparcia z zewnątrz – nie należy się tego bać ani mieć poczucia winy. Dodatkowo treści w social mediach pokazujące szczęśliwych rodziców, „ogarniających” z uśmiechem na twarzy swoje nowe życie błędnie prowadzą młodych rodziców do wniosku, że tylko oni nie są w stanie sprostać temu wyznaniu. W przedłużających się trudnościach warto skorzystać z zewnętrznej pomocy – istnieje wiele grup wsparcia dla młodych rodziców lub grup prowadzonych oddzielnie dla mam i ojców. Fundacja Share the Care prowadzi grupy wsparcia dla ojców (GROW) i mam (PROUD), w których udział jest bezpłatny. Są one prowadzone online, więc dostęp do nich jest możliwy z każdej lokalizacji. Pamiętajmy, że sięganie po pomoc nie jest oznaką słabości, ale siły i determinacji. Z zasady mężczyznom trudniej jest szukać i prosić o pomoc. Partnerka może podpowiedzieć partnerowi, że istnieją miejsca dla ojców, gdzie w męskim gronie mogą znaleźć zrozumienie i pomoc w pokonywaniu swoich rodzicielskich wyzwań.
