Co rozumie się przez wykluczenie cyfrowe?
Walka z wykluczeniem cyfrowo-społecznym nie polega na zorganizowaniu jednorazowych warsztatów. To proces, który wymaga systematyczności, a pierwszym krokiem powinno być rozpoznanie potrzeb. Łatwo przeoczyć moment, w którym dzieci narażone na wykluczenie zaczynają stopniowo wycofywać się, tracić motywację i wiarę w siebie. Podpowiadamy, jak zadbać o profilaktykę i poprzez edukację technologiczną wspierać dobrostan uczniów.
Kluczowe kroki w walce z wykluczeniem cyfrowo-społecznym w szkole
Wykluczenie? Wykluczone! Właśnie taką postawę warto przyjąć, gdy jako szkoła chcemy zmierzyć się ze zjawiskiem wykluczenia cyfrowo-społecznego. Od czego zacząć? Jak włączać uczniów do społeczności informacyjnej w dobie rewolucji technologicznej?
Przedstawiamy kilka kluczowych kroków.
1. Świadomość
Przede wszystkim warto uzmysłowić sobie, że problem wykluczenia cyfrowego jest żywy, realny i w znacznym stopniu dotyczy dzieci i młodzieży. Wokół tego zjawiska narosły już różne mity, dobrze jest umieć odróżnić je od faktów i rzeczywistego obrazu (więcej o tym przeczytasz tutaj: https://charaktery.eu/artykul/dzieci-wykluczone-cyfrowo-spolecznie-czy-sa-w-twojej-szkole).
Nie należy stawiać znaku równości pomiędzy dostępem do telefonu a faktycznie przydatnymi umiejętnościami technologicznymi. Nie zakładajmy też, że wszystkie dzieci mają je opanowane w jednakowym stopniu.
Jak pokazuje IT Fitness Test, kompetencje cyfrowe uczniów są na zbyt niskim poziomie i nie wystarczają, aby młodzi ludzie mogli skutecznie poruszać się po rynku pracy.
A co w przypadku uczniów, które na co dzień mierzą się z różnymi problemami życiowymi czy rodzinnymi i brakuje im mądrego, empatycznego wsparcia? Tutaj sytuacja może wyglądać znacznie gorzej.
- Zdarza się, że dzieci mają trudność z obsługiwaniem wyszukiwarki internetowej, poszukiwaniem przydatnych informacji czy weryfikowaniem ich źródeł, co w czasach deep fake i innych złożonych zjawisk ma ogromne znaczenie. Wyzwaniem okazuje się między innymi posługiwanie się nawigacją i korzystanie z mapy w telefonie – opowiada Aleksandra Mieczkowska, koordynatorka projektu Hakersi w Fundacji Sarigato, którym objęte są dzieci i młodzież wykluczone cyfrowo, funkcjonujące na co dzień w trudnych, dysfunkcyjnych środowiskach. – Dlatego w naszym projekcie zarówno uczymy podstawowych, przydatnych na co dzień czynności, jak i dbamy o umiejętności w bardziej zaawansowanym zakresie, dzięki którym dzieci rozwijają swoje zainteresowania i talenty, na przykład poprzez kursy programowania w Javie czy Pythonie.
2. Komunikacja
Warto włączyć do komunikacji wszystkich nauczycieli, nie tylko tych, którzy prowadzą lekcje informatyki. Być może dobrym pomysłem będzie zorganizowanie warsztatów czy szkolenia dotyczącego kompetencji przyszłości, wykluczenia cyfrowego i rozwijania środowiska, w którym dzieci będą czuły się bezpieczne i zaopiekowane pod kątem nauki technologii. To ważne, żeby nauczycieli również mieli poczucie, że mogą rozwijać i aktualizować swoją wiedzę w tym obszarze, zdobywać cenne wskazówki przydatne w codziennej pracy z dziećmi. Działania edukacyjne wśród rodziców to także konieczny krok, by zwrócić uwagę na rolę dorosłego jako przewodnika w dynamicznie zmieniającym się świecie.
3. Wsparcie emocjonalne
Wstyd, strach, niechęć, obawy, stres, brak pewności siebie, poczucie bycia gorszym – to wszystko potrafi towarzyszyć dzieciom, które czują się wykluczone i porównują się z rówieśnikami mającymi dostęp do nauki technologii. Komputer, klawiatura, świat online potrafią onieśmielać i uruchamiać w głowie „blokady”, gdy wcześniej nie zyskało się biegłości w posługiwaniu się sprzętem i zabrakło cierpliwego, odpowiedzialnego wsparcia czy choćby przestrzeni na zadawanie dziecięcych pytań. Im dłużej dziecko tkwi w poczuciu wykluczenia i obserwuje rówieśników czerpiących radość np. z edukacji poprzez zabawę czy grywalizację, tym bardziej pogłębia się zwątpienie w swoje możliwości i brak poczucia przynależności do grupy.
Dlatego w kontekście walki z wykluczeniem cyfrowym dużą rolę odgrywa wsparcie emocjonalne, psychologiczne i kreowanie okazji do tego, by dzieci mogły wzmacniać swoją motywację i poczucie własnej wartości, realizować zadania dopasowane do swoich potrzeb i możliwości oraz dostrzegać swoje postępy. Wykluczenie cyfrowo-społeczne może się też wiązać z hejtem ze strony grupy rówieśniczej – zadbajmy o częste rozmowy i edukację wśród dzieci, by wykazywały się empatią i zrozumieniem wobec tych osób, które słabiej sobie radzą z technologią i potrzebują pomocnej dłoni.
4. Narzędzia i regularność działań
- Pokażmy dzieciom bogactwo świata technologii, od którego nie ma dziś ucieczki, ale dzięki któremu możemy też wiele zyskać, jeśli potraktujemy go jako zbiór przydatnych narzędzi, sprzyjających nauce, pasjom i potrzebnym w pracy kompetencjom. Uczmy o zagrożeniach i bezpieczeństwie online, ale też wskażmy pozytywne aspekty i budujmy w uczniach przekonanie, że mają wybór i poczucie sprawczości. Od nich zależy, co wyciągną z tego potężnego, różnorodnego worka z napisem: technologia – podkreśla Aleksandra Mieczkowska.
Ważne, by działania związane z przeciwdziałaniem wykluczeniu cyfrowemu nie były jednorazowe i sporadyczne. Warto wykorzystywać technologię w procesie edukacji różnych przedmiotów i pokazywać uczniom drzemiący w niej potencjał. Jeśli tylko jest ku temu możliwość, wspaniale jest organizować dodatkowe zajęcia czy kółka szkolne, w ramach których dzieci mogą w praktyczny, angażujący sposób uczyć się tego, czego nie zapewnia podstawowy program czy rozwijać swoje zainteresowania. Już sama lekcja jest polem do obserwacji, jak uczniowie radzą sobie choćby z posługiwaniem się myszką, co - w czasach dotykowego sprzętu – okazuje się wcale nie tak rzadko nastręczać trudności. Wiedząc też, które dzieci potrzebują szczególne wsparcia, łatwiej będzie zaplanować wspierające aktywności.
Warto także zachęcać całą społeczność szkolną do otwartości i proaktywności. Dobrym pomysłem jest organizowanie zabaw, wyzwań i tematycznych dni, dzięki którym dzieci współpracują ze sobą i poszerzają świadomość na temat wybranych zagadnień. A może uczniowie starszych klas sami zaproponują jakieś aktywności i przygotują np. kampanię promującą zdrowe relacje z technologią i zachęcającą do tego, by wzajemnie się uczyć i wspierać? Z pewnością będzie to dobrze spożytkowany czas!
Wykluczenie cyfrowe – gdzie zgłosić? O projekcie Hakersi
Hakersi to dzieci i młodzież, które „hakują” niełatwy system życiowy, w którym funkcjonują i „kodują” dla siebie lepszą przyszłość. W lepszym starcie w dorosłość i zdobyciu kompetencji przydatnych w życiu i pracy pomagają im SuperBohakerowie, czyli wolontariusze i firmy wspierające.
Celem projektu Hakersi, realizowanego przez Fundację Sarigato, jest wspieranie w usamodzielnianiu się poprzez naukę nowych technologii i kompetencji cyfrowych. Projekt realizowany jest od 2016 r., przy współpracy z placówkami opiekuńczymi, wolontariuszami i biznesem. Więcej o projekcie Hakersi na stronie: https://hakersi.pl/
Więcej o projekcie Hakersi na stronie: https://hakersi.pl/
