Zapraszamy również do wzięcia udziału w OGÓLNOPOLSKIM KONGRESIE PSYCHOLOGÓW I PSYCHOTERAPEUTÓW!
POLECAMY
Borderline, czyli co?
Przejście od osobowości do zaburzeń osobowości jest płynne, a silnie wykształcone cechy ludzkiego charakteru mogą albo stanowić pewne odchylenie, pozostające jednak w obszarze wyznaczonym normą (możemy co najwyżej uznać je za ekscentryczne), albo przekraczać granice normalności. Oczywiście, od razu nasuwa się pytanie, co jest normą i co oznacza zachowanie anormalne, to bowiem będzie zależało od danej kultury i powinno przynajmniej być postrzegane przez jej pryzmat.
Aby ujednolicić podział chorób i zaburzeń, w tym związanych z zachowaniami anormalnymi, psychiatrzy używają różnych systemów klasyfikacji, między innymi DSM (ang. diagnostic and statistical manual of mental disorders), czyli systemu diagnozy Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Wyróżnia on trzy główne grupy zaburzeń osobowości: zaburzenia unikająco-lękowe, zaburzenia dziwaczno-ekscentryczne oraz zaburzenia dramatyczno-niekonsekwentne, do których właśnie należy osobowość z pogranicza – typu borderline. Osoba dotknięta tym zaburzeniem jest impulsywna i niestała w relacjach międzyludzkich, czuje się również bardzo nieszczęśliwa, jej egzystencja jest nieznośna. Jednak nie manifestuje głębokiego zwątpienia i rozpaczy, charakterystycznych dla osób z depresją. Męczy ją raczej poczucie wewnętrznej pustki czy brak ochoty do życia. Co więcej, typowe dla tego zaburzenia są zachowania związane z podejmowaniem dużego ryzyka, takie jak przechodzenie przez ruchliwą ulicę, balansowanie na barierce mostu, zażywanie narkotyków, i to w ilościach pozwalających otrzeć się o śmierć.
Do pakietu cech charakterystycznych osobowości typu borderline zalicza się również narcyzm, który prowadzi do silnie manifestowanego egoizmu, połączonego na dodatek z brakiem samokrytyki. Jednostce z osobowością borderline jest zupełnie obojętne, czy ludzie uważają ją za wiarygodną, uczciwą; nierzadko kłamie bez powodu, czasami tylko po to, żeby kłamać, a jej oszustwo jest niemal natychmiast demaskowane. Takie osoby z reguły nie potrafią kontrolować własnych emocji, nawet przy drobnych nieporozumieniach reagują agresją werbalną albo przechodzą do rękoczynów (dlatego też szczególnie mężczyźni dotknięci tym zaburzeniem często odsiadują wyroki za napady czy przemoc fizyczną). Ponadto dzielą ludzi na dobrych i złych, nie istnieją dla nich pośrednie odcienie. Z jednej strony boją się samotności, z drugiej – nie mogą znieść nikogo u swojego boku.
Mimo że przy takich aspołecznych wręcz zachowaniach mogłoby się wydawać, że osoby z zaburzeniami osobowości typu borderline będą poddane społecznemu ostracyzmowi, bywa wręcz przeciwnie. Emanuje od nich magnetyczna siła, która często prowadzi nawet do tego, że stają się uwielbianymi przez tłum gwiazdami. Osobowość typu borderline charakteryzowała między innymi Janis Joplin, Zeldę Sayre Fitzgerald, Billie Holiday, Marilyn Monroe czy księżną Dianę.
Czy istnieje lekarstwo na borderline?
„Nie ma złotej pigułki na szczęście, która pięć minut po połknięciu przywraca wszystko do równowagi i możemy zapomnieć o tym, co złe i trudne. Do borderline musimy podejść inaczej, a mianowicie… zagadać je” – pisze Monika Kotlarek, rekomendując terapię w gabinecie. Nawet jeśli terapia osobowości typu borderline należy do jednych z największych wyzwań psychiatrii, to dzięki psychoterapii życie danego człowieka może się poprawić. Warto również zastosować siedem poniższych sposobów, które wspierają terapię.
Sposób 1. Naucz się kontrolować emocje
Osoby z zaburzeniem osobowości z pogranicza wykazują intensywność i chwiejność. Charakterystyczne są dla nich złość, frustracja, depresja, lęk. Zachowania dysfunkcjonalne, w tym nadużywanie różnych substancji, czy też zachowania samobójcze są często próbą przezwyciężenia bolesnych emocji. Ich regulacja powinna się opierać na poznaniu, na przykład poprzez nieoceniające obserwowanie i opisywanie swoich bieżących reakcji emocjonalnych. Znaczna część cierpień emocjonalnych osoby z zaburzeniem osobowości z pogranicza jest wynikiem wtórnych reakcji (wstyd, lęk, wściekłość) na pierwotne emocje. Konieczne jest zatem nauczenie się identyfikacji i nazywania bieżących emocji.
Sposób 2. Daj sobie prawo do frajdy
Warto zadbać o zwiększenie pozytywnych emocji, czyli mnożenie codziennych pozytywnych doświadczeń. W dłuższej perspektywie zaś ― wprowadzić takie zmiany w życiu, by pozytywne zdarzenia pojawiały się znacznie częściej. Owa frajda, jak tłumaczy Kotlarek, oznacza „coś, co robimy i co sprawia nam radość i przyjemność nie tylko w momencie robienia czy do końca dnia, ale ten stan utrzymuje się przynajmniej do dnia następnego”. Autorka poleca takie czynności, które relaksują, dodają energii, pozwalają na głośny śmiech. Może to być zarówno czytanie książek, jak i wyjazd w piękne miejsce – decyzja należy do Ciebie.
Sposób 3. Nie przejmuj się porażkami
Pamiętaj, że potknięcia i upadki zdarzają się każdemu. Ważne, by się podnieść, otrzepać i ruszyć do przodu. Jeśli zatem postanawiasz coś, a nie udaje Ci się tego zrealizować, to nie katastrofa. Nie jest to powód do tego, by uznać całe przedsięwzięcie za nieudane i zakończone – przecież zawsze możesz zacząć jeszcze raz!
Sposób 4. Dbanie o siebie jako priorytet
Jeśli zależy Ci na poprawie funkcjonowania i odzyskaniu życiowej równowagi, musisz się nauczyć wyznaczać priorytety. To oczywiste, że nie jesteś w stanie każdego dnia robić wszystko, czego oczekuje od Ciebie otoczenie lub czego Ty oczekujesz od siebie. Dlatego zadaniom musisz nadać odpowiednią rangę, a na samym szczycie ich listy ustaw… siebie. I nie pozwól, by coś nieustannie odbierało Ci czas, który postanawiasz przeznaczyć dla siebie. Jak zauważa Monika Kotlarek: „Dbanie o siebie to obowiązek, który zbyt często jest spychany na margines. Nie pozwól na to. Jest to tak samo ważne jak inne czynności i plany”.
Sposób 5. Ustal sobie realne cele
Pamiętaj, że zbyt duża liczba zadań, w tym mało konkretnych, szczególnie takich, których wyniki są trudne do zmierzenia, zaplanowanych w zbyt krótkim i nierealnym czasie wpływa negatywnie na motywację wewnętrzną. Zwróć również uwagę na to, że produktywność nie oznacza wielozadaniowości. Dlatego zastanów się nad przeformułowaniem celów i zamiast „Będę o siebie lepiej dbać”, spróbuj raczej tak: „Codziennie po kolacji będę przez piętnaście minut spacerować z psem”. I w tym czasie nie załatwiaj spraw typu zakupy czy wyszukiwanie informacji w telefonie.
Jeśli już coś postanowisz, trzymaj się tej decyzji. Konsekwencja nie jest łatwa, jednak warto postawić na wytrwałość, bo słomiany zapał to coś, co stanowi pożywkę dla wewnętrznego krytyka, a to prowadzi do spadku poczucia własnej wartości i przekonania, że „znowu w życiu mi nie wyszło”.
Sposób 6. Postaw na asertywność. Chroń siebie
„Pamiętaj, że Twoje potrzeby są tak samo ważne jak potrzeby innych” – pisze w swojej książce Kotlarek. Asertywność jest błędnie rozumiana jako umiejętności mówienia „nie”. Tymczasem obejmuje ona mówienie wprost o tym, co się myśli, dbanie o własne dobro oraz szacunek innych wobec Ciebie z poszanowaniem ich praw, prywatności i dobrego imienia. Postawa asertywna to taka, której obce jest poczucie winy, wstydu czy wyrzuty sumienia z powodu własnego zdania. Warto się nauczyć szanować siebie i dbać o własne potrzeby, a z pewnością będzie Ci w życiu łatwiej. Nie pozwól się zatem wykorzystywać, nie bój się też odmówić, wyrazić własne stanowisko, jasno i otwarcie powiedzieć o swoich odczuciach względem danej rzeczy, osoby czy czynności.
Sposób 7. Opanuj stres
Stres może być przyjacielem, ale też wrogiem. Przeszkadza nam w zadaniach wymagających kreatywności, utrudnia skupienie, sprawia, że rezygnujemy z okazji, jakie się pojawiają. Walkę ze stresem warto zacząć od wyeliminowania bodźców, które mogą być stresogenne ― bez uporządkowania swojego otoczenia, życia zarówno domowego, jak i zawodowego, bardzo łatwo wrócić do dawnych przyzwyczajeń. Jedną z technik walki ze stresem jest sporządzenie listy wszystkich rzeczy, które Cię stresują. Dzięki temu łatwiej przygotujesz się na walkę – skup się szczególnie na tym, na co masz wpływ i co możesz zmienić. Jeśli koncentrujesz się na tym, na co nie masz wpływu, stres rośnie. Dlatego już na etapie sporządzania listy stresorów dziel je na te, które możesz kontrolować, i te, na które nie masz wpływu.
Pamiętaj też, że współcześnie stres jest często związany ze stylem życia. Zła dieta, niewystarczająca ilość snu, brak umiejętności odpoczywania czy zarwane noce są często tymi przyczynami stresu, których nie zauważamy. Może więc i w tym obszarze warto coś zmienić? Kotlarek poleca również rozmowę „z kimś zaufanym o tym, jak się czujesz. Da Ci to poczucie wsparcia i tego, że ktoś Cię naprawdę słucha”. Dobrym pomysłem może być także nabranie dystansu oraz odizolowanie się (nawet czasowe) od wszystkiego, co czyni życie trudnym i stresującym.
Osobom cierpiącym na to zaburzenie można również doradzić, by odkrywały swoje talenty i spróbowały się zająć działalnością artystyczną ― w ich przypadku może mieć ona prawdziwie uzdrawiającą moc.
