Czym są leki psychotropowe? Które z nich są dziś najczęściej stosowane?
Leki psychotropowe to takie, które potrafią wpływać na działanie naszego układu nerwowego. Mogą przykładowo działać tak, aby zmniejszyć objawy depresji czy wyhamować objawy psychozy, ale także potrafią wzmocnić nasze zdolności uczenia się. Wszystko dlatego, że mogą przenikać barierę krew-mózg i bezpośrednio działać na komórki mózgu. Choć należy zaznaczyć, że wybrane leki psychotropowe wykorzystuje się także do leczenia zaburzeń działania układu nerwowego obwodowego, np. jelitowego, którego nadreaktywność obserwuje się w przebiegu zespołu jelita nadwrażliwego. Leki psychotropowe przepisywane są z różnych wskazań, dlatego nie można określić, które z nich są najczęściej stosowane. Podobnie różne są ich mechanizmy działania. Przykładowo, najczęściej antydepresanty hamują wychwyt zwrotny neuroprzekaźników z synaps (połączenia między komórkami nerwowymi) lub hamują enzymy powodujące ich rozkład. A im więcej neuroprzekaźnika w synapsie, tym lepiej dla naszego układu nerwowego. Wszystkie razem mają za zadanie zwiększyć stężenia takich związków w mózgu lub oddziaływać na receptory (białka wiążące) tych neuroprzekaźników.
POLECAMY
Badania naukowe wskazują zależność między stosowanymi lekami antydepresyjnymi, a mikrobiotą jelitową. Na czym polega ten związek?
W badaniach naukowych dotyczących mikrobioty jelitowej oba rodzaje leków łączy jedno, właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Oznacza to, że kiedy rozpoczynamy kurację lekami psychotropowymi, w tym antydepresantami, nasza mikrobiota jelitowa może zostać naruszona. Póki co w literaturze naukowej dominują pojedyncze badania in vitro, w których dowiedziono, że wiele leków działa niekorzystnie na drobnoustroje w jelitach. Liczba badań u osób z zaburzeniami psychicznymi jest jednocyfrowa, ale – co ważne – spora ich liczba to badania Polaków. Tymczasem w naszym przewodzie pokarmowym olbrzymia różnorodność drobnoustrojów musi znajdować się w równowadze. Oznacza to między innymi niską liczbę bakterii patogennych. Równowaga ta konsekwentnie jest związana z szeroko rozumianym stanem zdrowia, m.in. ze zdrowiem metabolicznym, bo bakterie jelitowe mają olbrzymi potencjał oddziaływania na nasz metabolizm.
Do czego może dojść, jeśli nie będziemy stosować jednocześnie probiotyków i leków?
U osób, u których pojawia się przykładowo depresja i włączane są leki, nierównowaga mikrobioty (tzw. dysbioza) wywołana stosowaniem tych leków może doprowadzić do zaburzeń metabolicznych. Mogą wówczas pojawić się insulinooporność, zwyżki stężenia cholesterolu i inne, z otyłością włącznie. Zgodnie z definicją probiotyki to żywe komórki mikroorganizmów, które korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Idea takiej interwencji zakłada, że doustne podawanie żywych (probiotycznych) szczepów przywróci stan równowagi w jelicie. Komórki bakteryjne obecne w probiotyku namnożą się w jelicie w trakcie jego podawania, co równolegle zmniejszy liczbę mikroorganizmów patogennych, które mogą zacząć dominować w następstwie stosowania leków psychotropowych. W ten sposób probiotyk stworzy optymalne warunki do regeneracji własnej, unikatowej dla każdego człowieka mikrobioty jelitowej. Na rynku znajdują się preparaty probiotyczne o wysokiej jakości i skuteczności w przywracaniu równowagi mikrobiologicznej w jelicie. Powinny być one integralnym elementem terapii ordynowanej przez lekarzy psychiatrów, aby zminimalizować ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych.
Czym się należy kierować przy wyborze właściwego probiotyku? Dlaczego właśnie psychobiotyki są najodpowiedniejsze podczas stosowania antydepresantów?
Probiotyk zawiera szczep bakteryjny, który został dokładnie przebadany. Istnieją szczepy, które przykładowo są świetne w ograniczaniu częstości występowania biegunki po antybiotykach czy korzystnie wpływają na metabolizm kostny. Każdy probiotyk musi przywracać równowagę mikroorganizmów w jelicie, jednak w omawianym kontekście idealne są psychobiotyki, gdyż oprócz korzystanego działania na stan mikrobioty jelitowej działają na poziomie układu nerwowego, przykładowo zmniejszając stężenia hormonów stresu czy podnosząc stężenie innych związków kluczowych dla funkcjonowania mózgu. Czyli działają częściowo synergistycznie wobec leków, które przyjmuje pacjent, aby poprawić działanie swojego układu nerwowego.
dr hab. n. med. i n. o zdr. Karolina Skonieczna-Żydecka
Specjalista Mikrobiologii Żywności i Biotechnologii Przemysłowej, nauczyciel akademicki i badacz. Prodziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Jej zainteresowania naukowe i kliniczne obejmują zaburzenia kompozycji mikrobioty jelitowej i wpływ tych zmian na funkcjonowanie neuropsychiatryczne oraz inne manifestacje kliniczne
