Zmysł ten tworzy się na bardzo wczesnym etapie życia płodowego – dostarcza informacji o świecie zewnętrznym jeszcze przed narodzinami, ma kluczowe znaczenie dla przeżycia tuż po porodzie. Choć częstotliwość doświadczania dotyku po okresie niemowlęcym sukcesywnie maleje, wciąż odgrywa on ważną rolę w optymalnym funkcjonowaniu na każdym etapie życia.
Skrócona anatomia i fizjologia dotyku
Zmysł dotyku jest największym układem sensorycznym, jego receptory zajmują sporą powierzchnię w ciele człowieka. Nie są jednak rozmieszczone równomiernie – największe ich zagęszczenie występuje na opuszkach palców oraz na ustach, co przekłada się na większą reprezentację tych regionów ciała w pierwszorzędowej korze czuciowej (impulsy docierające z tych obszarów stymulują większe obszary kory mózgowej odpowiedzialnej za przetwarzanie tego rodzaju informacji). Ma to swoje ewolucyjne uzasadnienie, umożliwia bowiem wnikliwe poznawanie świata, bezpieczne poruszanie się po otoczeniu oraz tworzenie więzi społecznych.
Sygnały z receptorów obwodowych przesyłane są do rdzenia kręgowego, a dalej (w znacznym uproszczeniu) przez wzgórze do kory somatosensorycznej. Tam też zderzają się z informacjami pochodzącymi z innych zmysłów, a także wcześniejszymi doświadczeniami i schematami powstałymi na tle kulturowym. Wówczas zostaje „podjęta decyzja” o ważności i nacechowaniu emocjonalnym samego bodźca oraz o sposobie, w jaki należy na niego zareagować. Dlatego biorąc pod uwagę złożony kontekst, dotyk może działać kojąco, tłumić ból, zmniejszać napięcie, ale może też być odbierany jako nieprzyjemny czy zagrażający, w zależności od wyniku takiej ewaluacji.
W literaturze technicznie wyróżnia się wiele rodzajów dotyku, biorąc pod uwagę jego funkcje. Na przykład spotykamy podział na dotyk różnicujący (identyfikujący obiekty po ich cechach zewnętrznych, np. kształcie, wielkości) oraz obronny (związany z zagrożeniem dla organizmu, skutkujący oddaleniem się od niebezpieczeństwa). Mamy również podział dotyku ze względu na aspekt społeczny (interakcje międzyludzkie) czy eksploracyjny (badanie i poznawanie świata).
POLECAMY
Znaczenie dotyku na różnych etapach życia
Pierwsze doświadczenia dotykowe odgrywają niezwykle ważną rolę w ogólnym rozwoju mózgu. Wiadomo, że nowo narodzone dzieci mają niewielkie szanse na prawidłowe funkcjonowanie, a nawet przeżycie, gdy pozbawione są dotyku – poprzez kontakt fizyczny regulują temperaturę ciała, pracę serca, częstotliwość oddechu czy poziom kortyzolu we krwi.
Pielęgnowanie kontaktu fizycznego sprzyja też rozwojowi struktur, które zaangażowane są w regulację emocji i odpowiedzi na stres. Powtarzające się doświadczenia ukojenia dostrajają te układy i przygotowują do samoregulacji. Dzieci, które wykształciły tę zdolność, są w stanie lepiej rozumieć emocje innych ludzi, co potwierdza olbrzymie znaczenie dotyku w rozwoju psychosp...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
