Małżeństwo doskonale osobiste

Trudno byłoby to rozstrzygnąć w oparciu o losy ludzi i związków. Jednak małżeństwo z miłości jest i było w naszej kulturze wyżej wartościowane. Wydaje się przy tym, że w ostatnich stuleciach w niewielkim tylko procencie ludzie budowali swoje związki w oparciu o wybór z miłości.

Być może małżeństwo z miłości wartościowane jest tak wysoko ze względu na siłę impulsu emocjonalnego, intensywność przeżyć, pragnienia i spełnienia. Z powodu oczarowania, które jest czymś więcej niż namiętność, bo doświadczeniem duchowym. Małżeństwu z miłości towarzyszy przekonanie, że spotkało się najwłaściwszą na świecie osobę.

W małżeństwie z miłości rozumianym jako związek duchowy pełen oczarowania, a potem przywiązania, można realizować etykę zwaną przez amerykańskiego filozofa Johna Hardwiga etyką związków osobistych. Związek osobisty jest związkiem osób, w odróżnieniu od tak zwanego „układu małżeńskiego”, który jest porozumieniem w obrębie ról społecznych. Powszechnie znana i praktykowana bywa raczej etyka wartości i zachowań społecznych. Odnosi się ona w istocie do życia publicznego i ma ograniczone zastosowanie do związków o charakterze osobistym. Niektóre reguły dobre w życiu społecznym i publicznym (szlachetna rywalizacja, dbałość o własne interesy, relacje wymiany, wartość niezależności) nie są dobre dla życia w związkach osobistych.

Etyka wartości i zachowań społecznych odnosi się do ról, nie do pojedynczych osób. Wiemy, czego oczekujemy od polityka, nauczyciela, przedsiębiorcy, mężczyzny, kobiety, pacjenta itp. Możemy też badać, czego w danej kulturze oczekuje mąż od żony, żona od męża, rodzice od dzieci, dzieci od rodziców. Ale czego oczekuje Łukasz od Małgorzaty, a mama Marzenki od Marzenki? O! To bardziej skomplikowana sprawa. Zapewne oczekuje czegoś innego niż mama Magdy od Magdy. I co innego pragnie jej dać.

Główna różnica pomiędzy związkiem osobistym a bezosobowym dotyczy tego, że w tym pierwszym osoba nie jest zastępowalna przez żadną inną. Jak widać, nie każde małżeństwo będzie związkiem osobistym. Jeśli uznajemy: „Nie będziesz Ty, to będzie inna...” – mamy do czynienia ze związkiem ról, sojuszem, być może z pożyteczną wymianą czy bezosobowym związkiem seksualnym. W związku osobistym ludzie nakierowani są na siebie nawzajem: Twoje dobro jest niesprzeczne z moim, a Twoje cele są moimi celami. John Hardwig wyróżnia jeszcze inny rodzaj związków: związki quasi-osobiste.

Oto przykłady opisów: „Są rzeczy, które mogę dostać od wielu innych ludzi, są sprawy, które mogę realizować z różnymi osobami, mam coś, co pragnę i mogę dać wielu różnym ludziom. To określa moją wymianę w relacji ról społecznych. Jako kobieta i matka, mogę dokonać jakiejś wymiany z innymi matkami”; „Są jednak rzeczy, których chcę tylko od Ciebie – nie chcę tego od nikogo innego poza Tobą. Są sprawy, które chcę mieć tylko i wyłącznie z Tobą, z nikim innym mnie to nie interesuje. Mam też coś, co mogę i chcę zaofiarować tylko i wyłącznie Tobie”.

Pierwszy opis dotyczy związków bezosobowych, drugi związków osobistych. Jest też trzecia możliwość: „Chcę tego od Ciebie, ponieważ jesteś moim mężem. Od każdego, kto byłby moim mężem, tego bym właśnie chciała. Chcę pewne sprawy mieć wspólne z Tobą, jako moim mężem, ktokolwiek byłby moim mężem, musiałby mieć te sprawy ze mną, bo byłabym przecież jego żoną. Chcę dać Ci to, ponieważ to się należy mężowi od żony. Każdemu innemu na Twoim miejscu, o ile byłby moim mężem, pragnęłabym dać właśnie to”. Ten opis dotyczy związku quasi-osobistego. Bóg jeden wie, jak wiele małżeństw to wyłącznie związki quasi-osobiste. Zapewne najwięcej małżeństw mieści się w formule mieszanej.

Jaki jest mój związek? Czy bardziej chcę czegoś od Ciebie, czy Ciebie jako osoby do czegoś ważnego dla mnie? Czy pragnę kogoś w Twoim typie, czy właśnie Ciebie? Czy słyszę, że pragniesz mnie, czy kogoś takiego, jak ja?
W odróżnieniu od związków społecznych, w związkach osobistych o wiele bardziej liczy się intencja niż skutek działania. W miejscu pracy rozstanę się z osobą, której skuteczność działania mnie nie zadowala i firma ma straty z powodu jej pracy. W związku osobistym liczą się intencje i motywy. Nie rozstanę się z kimś, kogo kocham, tylko dlatego, że mało zarabia. Będzie się liczyło, co robi w tej sprawie i dlaczego tak jest.

Pragniemy, by motywacja osoby, która nas kocha, była nakierowana na nas. O ile nie interesuje mnie, z jakich powodów kucharz w restauracji dobrze ugotował obiad, to jest dla mnie ważne, że kolację w domu przyrządził ktoś ze względu na mnie, ponieważ tak lubię. Pragniemy relacji osobistych. „...