W fascynującym i niedocenianym tekście O dobrodziejstwach Seneka analizuje rozczarowanie w kontekście doświadczenia niewdzięczności za wyświadczone dobrodziejstwa. Wyjaśnia, że autentyczne dobrodziejstwo (przysługa) najwięcej przynosi obdarowującemu – więc już z tego powodu powinien być wdzięczny. Natomiast rozczarowanie z powodu braku wdzięczności najbardziej szkodzi rozczarowanemu.
Stąd wielokrotnie na łamach tej rozprawy Seneka porównuje rozczarowanego dobroczyńcę do lichwiarza. Pisze oto: „Kto daje dobrodziejstwo, naśladuje w tym bogów, kto żąda zwrotu, naśladuje lichwiarza”.
POLECAMY
Jednak kluczowe w stoickim podejściu do rozczarowania jest ujęcie go od strony koncepcji spełnienia. Rozczarowanie możemy bowiem definiować jako uczucie zawodu w obliczu braku spełnienia, którego się spodziewaliśmy. Intensywność uczucia rozczarowania wzrasta, gdy oczekiwaniu towarzyszy roszczenie wynikające z przeświadczenia, że określona forma zaspokojenia jest nie tylko prawdopodobna, ale że się nam ona z jakiegoś powodu należy.
Jesteśmy stale narażeni na rozczarowanie, albowiem lokujemy nasze cele poza zakr...
