Nie istnieje jeden wzorzec funkcjonowania dzieci, które doświadczyły wykorzystania seksualnego, dlatego trudno sprecyzować jego skutki. Może się nawet zdarzyć, że u skrzywdzonego dziecka nie dostrzeżemy negatywnych konsekwencji. Nie znaczy to, że nie poniosło żadnej szkody. Oznacza raczej, że otrzymało szybką pomoc, dzięki której poradziło sobie z wykorzystaniem i zachowało równowagę psychiczną. Niestety, większość dzieci takiej pomocy nie otrzymuje i wówczas negatywne konsekwencje mogą się ujawniać praktycznie we wszystkich sferach życia: somatycznej, psychicznej, seksualnej oraz społecznej. Formy i natężenie tych skutków zależą od wielu zmiennych: dziecka (np. wieku, płci, kondycji psychicznej przed wykorzystaniem); sprawcy (np. płci, stopnia bliskości z dzieckiem); wydarzenia (np. jego powtarzalności, wystąpienia penetracji oralnej, analnej lub waginalnej, dewiacyjności zdarzenia, użycia przez sprawcę siły i przemocy); kontekstu (np. przebiegu procesu ujawniania wykorzystania seksualnego, zapewnienia pomocy terapeutycznej).
POLECAMY
Co więcej, konsekwencje doznanej traumy wplatają się w naturalne procesy rozwojowe w zindywidualizowany, niepowtarzalny sposób. Z tego powodu praktycy pomagający dzieciom skrzywdzonym seksualnie powinni posiadać wiedzę nie tylko o możliwych symptomach wykorzystania, ale także o prawidłowościach rozwojowych i mechanizmach psychicznego funkcjonowania dzieci. Dopiero taka wiedza pozwoli im skutecznie działać we wszystkich obszarach pracy z dziećmi wykorzystanymi seksualnie:
– w procesie diagnozy i rozpoznawania sytuacji wykorzystywania seksualnego;
– w procedurach sądowych angażujących dzieci, które doświadczyły przemocy seksualnej;
– podczas psychoterapii;
– we wspieraniu opiekunów niekrzywdzących i ich edukacji.
Odpowiedzialność dorosłych
Chciałabym zwrócić szczególną uwagę na rolę osób dorosłych – rodziców, opiekunów, wychowawców – w rozpoznawaniu symptomów wykorzystania seksualnego. Jak wskazują różnego typu dane (pochodzące zarówno z doświadczeń praktyków, jak i z badań naukowych), dzieci rzadko same mówią wprost o doznanej krzywdzie. Maria Jaworska-Kępka w artykule „Budowanie systemu wsparcia dla dzieci wykorzystywanych seksualnie” szacuje, iż około 90 proc. dzieci nigdy nie ujawniło wykorzystania, a co za tym idzie — nie otrzymało żadnej pomocy.
Zgłoszenie przemocy oznacza bowiem konieczność zmierzenia się z nadzwyczaj trudnymi przeżyciami, np. lękiem przed odrzuceniem ze strony ukochanych dorosłych i przed sprawieniem im kłopotów, lękiem przed odwetem ze strony sprawców. Nierzadko dzieci próbują chronić swoich krzywdzicieli, gdyż jednocześnie są oni bliscy im, ważni dla nich. Bywa też, że dzieci po prostu nie potrafią w zrozumiały sposób opowiedzieć o tym, co je spotkało, ponieważ brakuje im słów, co wynika m.in. z zaniedbań w zakresie edukacji seksualnej. Tym samym wzrasta odpowiedzialność dorosłych opiekunów, którzy niemal wyłącznie na podstawie objawów, jakie dostrzegają u dzieci, oraz wysyłanych przez nie sygnałów mogą zauważyć,...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
