Zmagania z kryzysem

Chcesz dowiedzieć się więcej? Weź udział w OGÓLNOPOLSKIM KONGRESIE PSYCHOLOGÓW I PSYCHOTERAPEUTÓW!

Od dwóch lat żyjemy, a przynajmniej większość z nas, w chronicznym stresie. Najpierw zaskoczyła nas pandemia, a teraz w napięciu obserwujemy wojnę w Ukrainie. Choć to dwa wydarzenia o zupełnie odmiennym charakterze, to jednak mają pewne wspólne elementy: nagłość, nieprzewidywalność, poczucie utraty kontroli, wrażenie bezsilności, strach przed utratą zdrowia lub życia swojego czy bliskich. Oba wydarzenia zagrażają też ważnym dla ludzi wartościom i zaburzają poczucie bezpieczeństwa oraz równowagi emocjonalnej.
Nic dziwnego, że wielu z nas przeżywa teraz kryzys. To całkiem naturalne odczuwać w obliczu takich wydarzeń strach, lęk czy doświadczać czasowej dezorganizacji. Według psychiatry Ericha Lindeman­na – badacza kryzysu – są to normalne reakcje na niecodzienne, zagrażające doświadczenia. Z kolei zdaniem Burla Gillilanda i Richarda Jamesa na siłę kryzysu wpływa sposób postrzegania jakiegoś zdarzenia lub sytuacji przez przeżywającą go osobę, a więc interpretacja sytuacji jako zagrożenia czy postrzeganie siebie jako kogoś, kto sobie nie poradzi. Pojawia się wtedy przekonanie o własnej niemocy oraz zawodności dotychczasowych sposobów radzenia sobie w trudnych momentach. Rezultatem może być stan „huśtawki emocjonalnej”, czyli momentów nadmiernej aktywności układu nerwowego charakteryzujących się wzmożonym odczuwaniem lęku, atakami paniki lub hipopobudzeniem. 
Na tego rodzaju doznania bardziej narażone są osoby, które w przeszłości doświadczyły już traumatycznych wydarzeń, a ponadto cechują się niską odpornością na stres i skłonnością do nadmiernego reagowania lękiem. Takie osoby dotkliwiej odczuwają codzienny stres, słabiej też sobie z nim radzą. Są również bardziej narażone na zaburzenia nastroju.

Strategie radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych

Jedną ze szczególnych cech ludzi jako gatunku jest wykształcenie różnego rodzaju strategii radzenia sobie w kryzysowych sytuacjach. Nie wszystkie te strategie są adaptacyjne. Niektóre przynoszą chwilową ulgę, ale na dłuższą metę mogą pogłębiać problemy z powodu przedłużającego się lęku. Ma on nas mobilizować i pomagać nam w przystosowaniu się do zagrożenia, ale gdy trwa zbyt długo, staje się destrukcyjny. A wtedy sięgamy po szkodliwe strategie, jak choćby unikanie, poddanie się lub zaprzeczanie. 
Oczywiście, to, jak radzimy sobie w obliczu zagrożeń i stresu, jest kwestią indywidualną, zwłaszcza wypracowane sposoby radzenia sobie z emocjami. Kluczowe może okazać się nieocenianie emocji, ich przyjmowanie i akceptowanie. 
Szczególną rolę w strategiach radzenia sobie w zagrażających sytuacjach odgrywają strach i lęk. Strach pojawia się w odpowiedzi na realne zagrożenie dla naszego zdrowia lub życia. Z kolei lęk ma nas przygotować na przewidywane, bardzo prawdopodobne niebezpieczeństwo.
Problem ze strachem i lękiem – podobnie jak z innymi emocjami – pojawia się wówczas, kiedy przeżywamy je zbyt mocno lub zbyt słabo. Wynika to z nieodpowiedniej ich regulacji. Kiedy kontrolujemy emocje za mocno lub za słabo, wówczas tracimy z nimi kontakt. Na nieszczęście, dotyczy to nie tylko tych em...