Mobilizująca funkcja stresu

Zakładając, że nasz organizm jest niezwykły i każdy zachodzący w nim proces jest ważny i potrzebny, warto przyjrzeć się bliżej temu ciekawemu zjawisku, które od lat inspiruje badaczy. 

Szczególnie ostatnia dekada badań nad funkcją stresu pokazuje, że stres jest reakcją niezwykle złożoną i w taki sposób warto na niego spojrzeć, wychylając się poza utarte stereotypy. Wyniki badań nad stresem pokazują, że stres może także stanowić dla nas zasób w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach. 

Czy stres może być dla nas „dobry”? 

Odpowiedź na to pytanie ułatwi przyjrzenie się temu, jak stres na nas wpływa. Bez wątpienia nie jest on reakcją obojętną dla naszego organizmu, wręcz przeciwnie – angażuje każdy poziom funkcjonowania. 

Na poziomie ciała: czujemy, że serce szybciej bije, dłonie się pocą, mogą także drżeć, zmysły stają się uwrażliwione, a oddech płytszy. Stres „wysyła” do naszego organizmu informację o wprowadzeniu „stanu mobilizacji”. W rozumieniu tej reakcji możemy posłużyć się metaforą i przyrównać stres do szefa w firmie, który przed ważnym projektem informuje swoich pracowników o czasowej konieczności zwiększenia zaangażowania w pracę, podjęcia działań „na pełnych obrotach”. Reakcja stresowa rozumiana jest tutaj jako mobilizacja zasobów energii, gotowość do działania.

Podczas odczuwania stresu nasze funkcjonowanie poznawcze również ulega zmianie. Cała uwaga skupiona zostaje na źródle stresu. Dodatkowo epizod stresu pozytywnie wpływa na to, że stajemy się odważniejsi, mamy większą motywację do działania i przejrzystość umysłu, a co ciekawe – według dr. H. Selye’a optymalny poziom stresu podwyższa naszą sprawność intelektualną, a także przyspiesza procesy myślowe i usprawnia pamięć. 

Kiedy sytuacja stresowa mija, umysł nadal „pracuje”, odtwarza, analizuje, a co za tym idzie – wyciąga wnioski z sytuacji stresowych i je zapamiętuje. Osoby, które wykonują pracę związaną z częstymi sytuacjami stresowymi, np. strażacy i policjanci, dobrze znają ten wpływ stresu. Po trudnej sytuacji zdają sobie sprawę, że każda z nich przygotowuje do sprawnego reagowania w przyszłości.

Emocje w stresie

W procesie doświadczania stresu ważną rolę odgrywają emocje. W odpowiedzi na trudne wydarzenie pojawiają się często emocje nieprzyjemne dla nas, takie jak: strach, wstyd czy poczucie winy. Jeśli jednak prześledzimy własne reakcje stresowe, to dostrzeżemy, że mogą im towarzyszyć także pozytywne emocje. Przykładowe sytuacje to awans w pracy, zawarcie związku małżeńskiego, wystąpienie publiczne czy narodziny dziecka. 

Reakcje stresowe związane są także z doświadczeniami, które stanowią dla nas wyzwanie. Badania wskazują, że w reakcji wyzwania pojawiają się dokładnie takie emocje jak podczas wykonywania aktywności fizycznej, na którą mamy ochotę. Bowiem gdy poradzimy sobie z sytuacją trudną, pojawia się satysfakcja i radość. 

W rozumieniu egzystencjalnym w sytuacjach stresowych pojawia się także potrzeba nadania sensu temu, co się wydarzyło. Znamy wiele historii, gdzie ludzie na skutek stresujących wydarzeń podejmują się niezwykle krea­tywnych działań, które stają się sensem ich życia. Przykładem jest historia powstania funkcjonującego już od ponad trzydziestu lat „Stowarzyszenia na tak”, które pomaga dzieciom, młodzieży i dorosłym z różnymi schorzeniami neurologicznymi i genetycznymi. 

Założycielami tej organizacji są rodzice, którzy na co dzień zmagają się z trudnościami związanymi z niepełnosprawnościami własnych dzieci i postanowili stworzyć miejsce szeroko rozumianego wsparcia dla innych rodzin z podobnymi doświadczeniami.

Nastawienie ma znaczenie

Badaczka stresu Alia Crum uważa, że kluczową rolę w tym, czy możemy skorzystać w pełni z reakcji stresowej oraz z zasobów, jakie stres niesie, odgrywa nasze nastawienie. To właśnie negatywne znaczenie, jakie nadajemy stresowi, jest tym, co utrudnia nam czerpanie z zasobów tego zjawiska.

Nasze doświadczenia, a głównie znaczenie, jakie im nadajemy, wpływają na to, jaki mamy obraz nas samych i naszego życia. Każde trudne doświadczenie przynosi nam pewną lekcję, zawsze możemy coś „zabrać” dla siebie, lepiej siebie rozumieć lub doceniać to, co mamy i pielęgnować wdzięczność. To, czy nauczymy się dostrzegać sens w sytuacjach stresowych, wpłynie na to, czy będziemy mogli doświadczać wzrostu, rozwijać się, wyciągając swoje wnioski i refleksje z trudnych doświadczeń. 

To, czy możemy korzystać z reakcji stresowej, zależy od znaczenia, jakie nadamy reakcji stresowej.

Jakie znaczenie może mieć stres w naszym życiu? 

Stres stanowi dla nas źródło informacji. Kiedy uważnie obserwujemy swoje ciało i mamy z nim...