Byłem niegdyś na odczycie pewnego wybitnego biologa o stanowisku człowieka na Ziemi” – tak zaczyna się, napisany niemal 70 lat temu przez Romana Ingardena, największego polskiego filozofa XX wieku, szkic Człowiek i jego rzeczywistość. Przypomniałem go sobie, gdy niedawno i ja znalazłem się na odczycie twórczego badacza zajmującego się porównywaniem ludzi i zwierząt. Zadałem sobie wtedy pytanie: jak się ma treść referatu, którego słuchał Ingarden, do tego, co dziś – już w XXI wieku – możemy się dowiedzieć od ewolucyjnych psychologów porównawczych lub etologów? I czy na tle tej nowej wiedzy da się utrzymać Ingardenowską koncepcję człowieka jako bytu przekraczającego przyrodę?
Rozwinięte zwierzę
Teza biologa, z którą niegdyś mierzył się Ingarden, brzmiała: „człowiek zdołał opanować przyrodę w wyższej mierze niż jakikolwiek gatunek zwierząt i na tym właśnie polega jego wyjątkowe stanowisko”. Domyślam się, że i dziś większość uczonych-specjalistów podpisałoby się pod tą tezą. Oczywiście z zastrzeżeniem, że o poznawczych i twórczych możliwościach zwierząt wiemy obecnie znacznie więcej. Ptaki, bezbłędnie odnajdując schowaną przez siebie żywność, muszą mieć dobrą pamięć. Małpy nie dość, że potrafią nauczyć się opracowanego dla nich języka, to są zdolne do zachowań altruistycznych. Delfiny z powodzeniem spełniają psychologiczne testy kreatywności.
Sądzę, że żaden z tych przykładów nie zmienia wymowy przytoczonej tezy. Wszak badacz przywiązany do paradygmatu ewolucyjnego opatruje je zwykle komentarzem, że wszystkie te zaskakujące umiejętności zwi...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
