Nastolatki interesują się psychologią. Chcą wiedzieć, czy inni myślą tak jak oni, chcą zrozumieć siebie i innych, chcą dostrzec sens w tym, co robią. Poszukują narzędzi, które pozwolą im bronić się przed manipulacją, bardziej świadomie kierować swoim życiem, łatwiej radzić sobie ze stresem i przeciwnościami. Wybierają więc studia psychologiczne z nadzieją, że znajdą odpowiedzi przynajmniej na część nurtujących je pytań. Ale czy na zdobywanie wiedzy psychologicznej młodzi ludzie muszą czekać aż do rozpoczęcia studiów? Dlaczego nie pokazać im wcześniej, już w szkole średniej, czym jest psychologia?
Odkąd zaczęłam pracę, te pytania często do mnie wracały. Zaproponowałam więc dyrekcji i gronu pedagogicznemu nauczanie psychologii. Początkowo były to zajęcia w ramach koła psychologicznego, a w 2009 roku przedstawiłam program nauczania w klasie psychologicznej. Został zaakceptowany i od września 2009 roku profil psychologiczny na stałe znalazł się w ofercie naszej szkoły.
Na początek: czym jest psychologia
Całą pierwszą klasę poświęcamy poznawaniu psychologii, jej historii i podstawowych pojęć. Pomaga nam w tym podręcznik Psychologia współczesna. Lepiej, więcej, przystępniej Spencera A. Rathusa. Zaczynamy od najważniejszych wydarzeń w rozwoju psychologii. Mówimy o związkach psychologii z różnymi dziedzinami życia oraz o tym, czym się psychologowie zajmują i gdzie mogą pracować. Poznajemy najbardziej wpływowe postaci psychologii – okazuje się, że są nimi prawie wyłącznie biali mężczyźni. To spostrzeżenie staje się punktem wyjścia do wspólnych rozważań na temat stereotypów.
Uczniowie uświadamiają sobie, że również posługują się nimi w mniejszym lub większym stopniu. Jeśli czas pozwala, oglądamy film Jean Kilbourne „Killing us softly” – o tym, jak wizerunek kobiet tworzony przez agencje reklamowe wpływa na nasz sposób spostrzegania kobiecości. Uczniowie żywo reagują na przedstawione w filmie tezy, spierają się o nie, wygłaszają własne poglądy.
Kolejny blok tematyczny pozwala uczniom przekonać się o bliskich związkach psychologii z biologią, bowiem poznają budowę układu nerwowego i mózgu. Szczególnie ciekawe są dla nich zajęcia poświęcone różnym stanom świadomości (także te osiągane za sprawą narkotyków, hipnozy i medytacji), a zwłaszcza sen, jego fazy i funkcje, dyskutujemy na temat pochodzenia snów. Przy okazji tych dyskusji widać, jak mało krytycznie uczniowie podchodzą do informacji znalezionych w internecie albo zasłyszanych. Staram się przekazać im podstawowe umiejętności dotyczące krytycznego myślenia, przekonać, aby w przyszłości nie ufali wszystkiemu, co usłyszą, aby sami potrafili badać zjawiska, które ich interesują, i aby nie dali się zwieść prostym manipulacjom. Zresztą, krytyczne myślenie często towarzyszy naszym zajęciom, zwłaszcza gdy interpretujemy wyniki badań psychologicznych.
Kolejny temat to uczenie się. Szeroko omawiamy dokonania behawiorystów, a uczniowie sami próbują odnaleźć w swoim życiu nawyki nabyte na drodze warunkowania klasycznego, instrumentalnego lub modelowania. Szczególnie ciekawi ich wpływ kar i nagród na zachowanie. Wykorzystują tę wiedzę praktycznie, np. podczas pracy harcerskiej z zuchami czy zajmowania się młodszym rodzeństwem. Jedna z uczennic nagradzała swojego psa po kąpieli i nauczyła zwierzaka, że kąpiel to nic strasznego (wcześniej była dla niego torturą).
Potem zajmujemy się pamięcią – rodzajami, procesami pamięciowymi oraz zapominaniem. Wykorzystuję ten blok, aby przekazać moim podopiecznym wiedzę o różnych technikach zapamiętywania i uczenia się. Znają ich naprawdę niewiele i, prawdę mówiąc, poświęcają im mało uwagi. Poznają też badania dotyczące zapamiętywania, które dobitnie uświadamiają im prawdziwość maksymy „Repetitio est mater studiorum”. Co ważne, moi uczniowie chcą poznawać te techniki i potrafią je wykorzystywać, dzięki czemu efektywniej się uczą, lepiej zapamiętują i – co za tym idzie – uzyskują lepsze wyniki w szkole.
Teraz czas na blok poświęcony inteligencji, którego istotną częścią jest budząca duże emocje dyskusja „Co ważniejsze: środowisko czy biologia (wychowanie czy natura)”. Zastanawiamy się też nad kulturową adaptacją testów inteligencji, nad ich budową i tym, co tak naprawdę mierzą. Interesują nas także zależności pomiędzy uwarunkowaniami społecznymi i ekonomicznymi a możliwościami i osiągnięciami różnych ludzi. Mówimy o przyczynach niepełnosprawności intelektualnej – staram się w ten sposób rozwijać wrażliwość uczennic i uczniów na kwestię odmienności.
Dużym zainteresowaniem uczniów cieszą się zajęcia o osobach wybitnie uzdolnionych i o możliwościach rozwoju intelektualnego. Omawiamy opisany przez Rosenthala...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
