Konopie (Cannabis) to rodzaj roślin zielonych należących do rodziny konopiowatych, znane i uprawiane przez ludzkość od tysiącleci. Stanowiły surowiec do produkcji włókna oraz oleju. W medycynie ludowej były środkiem leczniczym oraz istotnym elementem obrzędów religijnych i magicznych ze względu na swoje odurzające właściwości. Wśród konopi można wyróżnić dwa główne gatunki: konopie siewne (Cannabis sativa) oraz konopie indyjskie (Cannabis indica). Różnią się od siebie budową rośliny, występowaniem i przede wszystkim właściwościami.
POLECAMY
Konopie siewne charakteryzują się szybkim wzrostem, wysoką odpornością na warunki atmosferyczne oraz zdolnością oczyszczania gleb. Wytwarza się z nich włókna o szerokim zastosowaniu w przemyśle, m.in. do produkcji ubrań, materiałów budowlanych czy papieru. Nasiona konopi siewnych cenione są także w przemyśle spożywczym, dzięki wysokiej zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, białka, soli mineralnych oraz błonnika. Produkuje się z nich olej konopny, napój roślinny, mąkę oraz białko w proszku. Roślina wykorzystywana jest także w lecznictwie.
Konopie indyjskie występują głównie w południowej Azji, chociaż uprawiane są także (często nielegalnie) w krajach o klimacie ciepłym. Marihuaną określa się wysuszone szczyty kwiatów i pędów żeńskich. Służy ona do przygotowywania preparatów o właściwościach odurzających, stosowanych w celach rekreacyjnych lub medycznych. Przy uprawie marihuany ważny jest odpowiedni dobór nasion. Na dzień dzisiejszy dostępne są nasiona regularne, nasiona feminizowane oraz nasiona automatycznie kwitnące. Z konopi indyjskich otrzymuje się także haszysz – żywicę pozyskiwaną z włosków gruczołowych rośliny, zlokalizowanych na powierzchni liści i kwiatostanów. Jest to preparat narkotyczny o właściwościach psychoaktywnych.
THC, CBD i nie tylko
Różne właściwości oraz zastosowanie konopi indyjskich i siewnych zależą przede wszystkim od zawartych w nich substancji aktywnych. Według najnowszych publikacji naukowych w konopiach znaleźć można prawie sześćset związków! Wyróżnia się wśród nich terpeny (odpowiedzialne ze zapach lub smak rośliny), kwasy tłuszczowe, węglowodory (w tym benzoantracen i benzopiren, które wykazują właściwości kancerogenne), związki azotowe, kannabinoidy oraz substancje nadające roślinie strukturę oraz zabarwienie. Na szczególną uwagę zasługują kannabinoidy, które są najważniejszymi substancjami czynnymi w konopiach. Wśród nich należy wyróżnić THC i CBD:
- THC (tetrahydrokannabinol) w swojej naturalnej formie nie wykazuje właściwości odurzających. Dopiero po zastosowaniu obróbki cieplnej w formie gotowania lub palenia przekształca się w substancję silnie psychoaktywną. Oprócz właściwości odurzających THC ma także działanie przeciwbólowe i przeciwskurczowe. Powoduje zwiększenie apetytu, przyspiesza pracę jelit. Podczas stosowania chemioterapii może skutecznie hamować nudności czy wymioty. Oprócz tego ma także działanie euforyczne oraz lękowe. Warto także wspomnieć, że THC nie jest substancją toksyczną, jednak systematyczne przyswajanie wysokich dawek prowadzi do wykształcenia się tolerancji na jego działanie.
- CBD (kannabidiol) – analogicznie do THC występuje w roślinie w formie nieaktywnej. Obróbka termiczna powoduje aktywację kannabinoidu. Choć nie wykazuje właściwości psychoaktywnych, to ma wpływ na przebieg odurzenia powstałego w wyniku przyswojenia THC. CBD charakteryzuje się działaniem uspokajającym i redukującym pobudzenie. Dostrzega się także jego właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwdrgawkowe.
Główną różnicą w składach konopi indyjskich i siewnych jest zawartość THC – odmiana indyjska ma go zdecydowanie więcej. Aktualnie zawartość THC w wysuszonej roślinie może wynosić 0,5–5,0%, a czasem nawet 15–17% w zależności od sposobu i warunków uprawy. Produkty z konopi, takie jak woski czy olejki, mogą go zawierać jeszcze więcej. Konopie siewne zazwyczaj cechują się zawartością THC poniżej 1%. Według norm Unii Europejskiej konopie uprawiane na nasiona, włókna czy paszę dla zwierząt muszą zawierać poniżej 0,2% tej substancji w suchej masie. Natomiast odmiany o wyższej zawartości THC stosowane są jako potencjalny środek odurzający lub substancja lecznicza. Ze względu na różne zawartości THC i CBD, a w związku z tym różne właściwości, obie odmiany konopi wykorzystuje się jako konopie medyczne.
Konopie w medycynie a prawo
Jedne z pierwszych doniesień na temat leczniczego wykorzystania konopi pochodzą z chińskiej i hinduskiej medycyny ludowej sprzed 4 tys. lat. Pomimo tak długiej historii stosowania konopi przez ludzkość obecnie stanowią źródło sporów i kontrowersji. Jednym z powodów jest utrudniona klasyfikacja konopi na rynku farmaceutycznym. Zanim jakikolwiek lek, zazwyczaj w formie wyizolowanej substancji czynnej, wejdzie do sprzedaży, musi przejść szereg badań klinicznych, określających jego bezpieczeństwo oraz dokładne działanie. Jednak w przypadku konopi nie można mówić tylko i wyłącznie o THC i CBD jako związkach aktywnych, ponieważ wszystkie substancje aktywne zawarte w tej roślinie powodują jej synergiczne działanie. Dodatkowo, polskie prawo nie uznało konopi za konwencjonalny lek roślinny. Nie kwalifikują się one także jako środek medycyny niekonwencjonalnej, ponieważ wykazują silne działanie na organizm. Istnieją liczne badania dowodzące skuteczności konopi w medycynie.
Brak konkretnego stanowiska środowiska medycznego, farmaceutycznego czy organów rządzących w sprawie stosowania konopi w medycynie powoduje dezinformację wśród społeczeństwa. Nie można jednak zaprzeczyć, że konopie mają właściwości terapeutyczne i są ważnym elementem leczenia coraz to większej liczby chorób i schorzeń. Choć od 1 listopada 2017 r. rośliny te zostały w Polsce dopuszczone do użycia w celach medycznych, to jednak ze względu na ograniczoną wiedzę farmaceutów, ostrożność lekarzy przy zalecaniu konopi jako środka leczniczego i nieufności ze strony społeczeństwa, potencjał tych roślin nie jest do końca wykorzystany.
Na stres, lęk i napięcia
Naukowcy od lat badają wpływ konopi medycznych jako dodatkowy element terapii zaburzeń lękowych, stresu czy napięcia. Doniesienia o ich skuteczności spływają z całego świata. Badacze z Colorado badali wpływ przyjmowania kapsułek z CBD na 72 pacjentów cierpiących na zaburzenia lękowe i problemy ze snem. Po miesiącu suplementacji aż 79,2% pacjentów zgłosiło poprawę samopoczucia i zmniejszenie objawów zaburzeń lękowych, a 66,7% z nich mówiło o poprawie jakości snu. Terapia za pomocą CBD została oceniona przez większość pacjentów oraz lekarzy pozytywnie. Uczestnicy badania docenili możliwość przyjęcia bardziej naturalnej substancji zamiast kolejnego leku psychotropowego. Doustną terapię CBD zastosowano także w przypadku osób cierpiących na zespół stresu pourazowego (PTSD). Po ośmiu tygodniach stosowania aż dziesięciu spośród jedenastu pacjentów stwierdziło, że ich objawy stresu złagodniały. Co więcej, suplementacja CBD była dobrze przez nich tolerowana i nie powodowała skutków ubocznych.
Terapia za pomocą CBD może być także skuteczna w leczeniu fobii społecznej. Badacze z Brazylii i Hiszpanii sprawdzili, jaki wpływ będzie miało przyjmowanie kannabidiolu na pacjentów z tym zaburzeniem. Przy czym połowa z nich (12 osób) dostała dawkę CBD, a połowa placebo. Półtora godziny później przeprowadzono wśród badanych test symulujący wystąpienie publiczne. W porównaniu do osób z grupy placebo, po suplementacji CBD zaobserwowano znaczny spadek lęku i dyskomfortu podczas testu, a zarazem poprawę funkcji poznawczych. Wpływ CBD na osoby wykazujące fobie społeczne potwierdziły także badania z wykorzystaniem technik obrazowania aktywności mózgu.
Interesujące badanie dotyczące wykorzystania konopi zostało przeprowadzone w Kanadzie. Naukowcy chcieli zrozumieć, dlaczego osoby z wirusem HIV sięgają po marihuanę i jakich efektów po jej użyciu doświadczają. Okazało się, że najczęstszym podawanym przez pacjentów powodem była rozrywka, a także osłabienie lęku i stresu związanego z chorobą. Dodatkowo badani twierdzili, że marihuana zmniejsza uczucie przewlekłego bólu. Te wyniki pokazują lukę w obecnym stanie wiedzy na temat medycznego zastosowania rośliny i jej potencjału leczniczego.
Narkotyk czy lekarstwo?
Na temat wpływu konopi na zdrowie człowieka opublikowano wiele artykułów przeglądowych, podsumowujących obecny stan wiedzy. Opisują one zarówno pozytywny, terapeutyczny wpływ rośliny, jak i ten negatywny, dotyczący głównie objawów ubocznych nadużywania lub nieprawidłowego stosowania konopi przez długi czas.
Jak wiele leków, konopie mogą prowadzić do uzależnienia i uszczerbku na zdrowiu. Może to być spowodowane wątpliwą jakością surowca pochodzącego z niepewnego źródła, mieszanką z innymi, szkodliwymi substancjami lub zbyt częstym i intensywnym użytkowaniem marihuany. Ważne jest też stężenie THC w produktach. Naukowcy sugerują, że nieprawidłowe użytkowanie konopi może prowadzić do schorzeń układu krwionośnego i oddechowego. Wśród najczęściej opisywanych skutków ubocznych występuje lęk, uczucie paniki, dezorientacja, a także problemy z pamięcią i możliwością skupienia się.
Choć konopie są skutecznie wykorzystywane w terapii lęku, stresu czy napięcia, mogą także te stany wywoływać. Wydaje się to nielogiczne i dla wielu przeciwników rośliny stanowi to argument przeciwko wprowadzaniu legalnych konopi na rynek farmaceutyczny. Należy jednak wspomnieć, że wiele leków, w tym leki psychotropowe stosowane często w leczeniu lęku, depresji, PTSD i innych zaburzeń psychicznych, ma również szereg efektów ubocznych. Od nich także można się uzależnić przy nieprawidłowym stosowaniu. Przy zbyt szybkim czy radykalnym odstawianiu wysokich dawek leków psychotropowych może wystąpić niepokój, ataki paniki, lęk, agresja, fobie społeczne lub urojenia. Nie oznacza to jednak, że w odpowiednio przeprowadzonej i indywidualnie dobranej terapii, pod stałą opieką lekarza i farmaceuty leki te nie są pomocne, a często niezbędne w leczeniu poważnych zaburzeń.
Co więc z tego wszystkiego wynika? Konopie mają ogromny potencjał terapeutyczny. THC, CBD oraz inne substancje czynne w roślinie wykazują liczne właściwości lecznicze. W wielu badaniach zauważono pozytywny wpływ stosowania konopi na zaburzenia lękowe czy stres. Jednak niezbędne są kolejne wieloletnie i ujednolicone badania kliniczne na większej grupie pacjentów, by móc dokładnie określić konkretną formę, dawkę i sposób podania konopi.
