Jak zapachy karmią nasz mózg i wpływają na emocje?

Takie żywe skojarzenie między zapachem a konkretną sytuacją z przeszłości często nazywane jest „efektem Prousta” od nazwiska francuskiego pisarza, który w swoim dziele W poszukiwaniu straconego czasu opisuje, jak zapach magdalenek przywołuje u niego falę wspomnień z dzieciństwa.
Zdolność wyodrębniania zapachów z otoczenia, ich rozpoznawania i kategoryzowania pozwala nam uzyskiwać cenne informacje z otoczenia, tym samym – w mniejszym lub większym stopniu – zmieniać nasze motywacje oraz zachowanie.

Węch – najbardziej wrażliwy zmysł

Węch jest ewolucyjnie najstarszym zmysłem, a w rozwoju jednostki zaczyna kształtować się około 8.–10. tygodnia życia płodowego. Płód wyraźnie wyczuwa zapach wód płodowych, a noworodek rodzi się z niemal całkowicie rozwiniętym zmysłem węchu. Jest on kluczowy do przeżycia (automatyczne pełzanie do piersi kierowane zapachem pokarmu, preferencyjne odwracanie głowy w stronę zapachu matki, który reguluje emocje). Powszechnie uważa się, że u człowieka węch jest raczej szczątkowy, ma małe znaczenie dla funkcjonowania. Wynika to być może z tego, że wrażenia węchowe przetwarzane są u ludzi na niższym poziomie w porównaniu do zwierząt oraz do innych zmysłów. Tymczasem okazuje się, że węch jest naszym najbardziej wrażliwym zmysłem. Co ciekawe, jesteśmy w stanie wykrywać niektóre zapachy w niższym stężeniu niż na przykład myszy, pokonujemy nawet psa, jeżeli chodzi o wykrywanie aromatów niektórych roślin. 
Węchem kierujemy się w większości przypadków bez udziału świadomości i na jego podstawie podejmujemy wiele subtelnych decyzji, z których nie zdajemy sobie sprawy. Wpływa on na obszary życia, z którymi w ogóle byśmy go nie powiązali: od głodu, przez tworzenie i utrzymywanie relacji, po wybory konsumenckie. 
Na sposób postrzegania zapachów – czy jest on awersyjny (interpretowany jako nieprzyjemny, od którego chcemy się oddalić), czy apetytywny (przyjemny, z którym chcemy mieć do czynienia) – wpływ mają osobiste doświadczenia, kontekst, zmienność genetyczna receptorów węchowych oraz zbiorowa pamięć zapachowa (nabyta...