W listopadzie minionego roku w Rembertowie mężczyzna, który stanął w obronie ekspedientki atakowanej przez wulgarnego klienta, został brutalnie pobity. W kwietniu 2021 r. w jednej z galerii handlowych mężczyzna uderza kobietę po tym, jak ta prosi go, żeby założył maseczkę. Dla określenia tego typu zachowań używamy pojęcia „agresja” lub „przemoc”. Zanim jednak dojdzie do zachowania, musi pojawić się agresywny stan emocjonalno-motywacyjny, na który mogą mieć wpływ stresory, czyli czynniki fizyczne i psychologiczne wywołujące reakcje obronne organizmu. Do pierwszych należą zarówno promieniowanie UV, wilgoć, temperatura, hałas, jak również tłum (przypomnijmy sobie, jak czujemy się, podróżując latem w zatłoczonych środkach transportu publicznego). Stresorami psychologicznymi mogą być czynniki związane z przeciążeniem (jesteśmy częściej rozdrażnieni, kiedy jesteśmy zmęczeni niż wypoczęci) czy niższymi niż oczekiwane możliwościami radzenia sobie z zadaniami.
Agresja – kilka uwag wstępnych
Pojawienie się w ciele fizjologicznego pobudzenia emocjonalno-motywacyjnego może wywołać reakcję czy zachowanie agresywne. Jeśli jednak intencjonalnie chcemy wyrządzić drugiej osobie krzywdę, to nazywamy takie zachowanie agresją interpersonalną. Agresja interpersonalna przejawia się w różnych formach: fizycznej lub werbalnej, bezpośrednio lub pośrednio skierowanej na inną osobę, i może być różnorodnie motywowana. Wywołana szkoda może być cierpieniem fizycznym lub psychicznym spowodowanym naruszeniem statusu społecznego. Intencjonalność, świadomość woli wyrządzenia krzywdy wyklucza z zakresu zachowań agresywnych te, które wywołują krzywdę, ale mają charakter nieintencjonalny. Na przykład werbalnie agresywna reakcja na gwałtowny ból, niespodziewaną informację. Behawioralny wymiar agresji jest łatwo dostępny naszym zmysłom. Z punktu widzenia obserwatora intencjonalność, podobnie jak motywacja, jest jednak trudna do zweryfikowania, bo zachowanie wygląda tak samo. Łatwiej nam uznać reakcję afektywną jako pozbawioną intencji zranienia, jeśli dotyczy nas lub osoby nam bliskiej, niż w sytuacji publicznej.
Czasami używamy zamiennie określeń agresywne zachowanie lub agresywność. Z punktu widzenia nauki agresywność jest traktowana jako cecha osobowości, która obejmuje trwałą tendencję, czyli skłonność do zachowań agresywnych i częste ich manifestowanie. Agresywność w okresie rozwojowym, szczególnie w wieku adolescencji, jest zjawiskiem raczej naturalnym, związanym z buntem przeciwko światu dorosłych. Może się jednak utrwalać wskutek procesów uczenia się, modelowania zachowań i przyczynić do budowania agresywnych schematów i skryptów poznawczych. Agresywność tak rozumiana jest narzędziem obrony przed światem postrzeganym jako wrogi, to w skrócie cecha osób, które myślą: ja jestem okej, świat nie jest okej.
Agresję wyjaśnia się najczęściej w kategoriach odpowiedzi na sytuacje wzbudzające negatywne emocje, takie jak: irytacja, złość, gniew, wściekłość i furia. Taki rodzaj agresji nazywamy agresją impulsywną, wrogą lub afektywną, emocjonalną. Zgodnie z twierdzeniami koncepcji Dolfa Zillmanna siła subiektywnie odczuwanego gniewu zależy od siły pobudzenia emocjonalnego wywołanego przez awersyjną sytuację oraz sposobu, w jaki sytuacja ta jest zinterpretowana i nazwana.
To nie sytuacje same w sobie wywołują nasze emocje, ale znaczenie, jakie im nadajemy. Weźmy na przykład sytuację, kiedy gdzieś się spieszymy i jednocześnie musimy, dajmy na to, stanąć w kolejce, żeby kupić bilet czy wypłacić pieniądze z bankomatu. Osoby stojące przed nami w kolejce mogą wywołać w nas złość, frustrację, jeśli zdarzenie zinterpretujemy jako celowe lub nieuzasadnione przeszkadzanie w realizacji naszego celu. Prawdopodobnie wywoła to gniew prowadzący do agresji emocjonalnej. Jeśli jednak mamy czas, ta sama sytuacja nie musi wywołać wzburzenia emocjonalnego. Potencjalna reakcja agresji emocjonalnej jest zależna od poznawczego przetwarzania znaczenia bodźców płynących z zewnątrz oraz istnienia bądź nie stresor...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
