Czy rozmiar ma znaczenie?

Psychologia i życie

Czy wielkość mózgu ma znaczenie dla inteligencji? Ten spór od lat rozpala, zwłaszcza w kontekście tego, że mózgi kobiet są nieco mniejsze od męskich. Co na ten temat sądzą zatem naukowcy?

Co mają wspólnego proso i mózg? Wydawałoby się, że niewiele, a tymczasem...

Kiedy dziewiętnastowieczni neurolodzy, niedysponujący jeszcze narzędziami neuroobrazowania, podejmowali próby zmierzenia objętości ludzkiego mózgu, najdokładniejszą metodą wydawało się napełnianie wodą wnętrza czaszki pobranej od osoby zmarłej. Niestety, część płynu wypływała przez porowatą powłokę kostną. W 1837 roku niemiecki fizjolog i anatom Friedrich Tiedemann wpadł na pomysł, żeby czaszkę wypełnić ziarenkami prosa i obliczyć ich objętość. Na podstawie dokonanych pomiarów wywnioskował: „Istnieje niepodważalny związek pomiędzy bezwzględną wielkością mózgu a inteligencją i funkcjami umysłu”.

By zweryfikować tę tezę, ówcześni badacze skrupulatnie wypełniali czaszki zmarłych różnymi ziarnami – prosem, gorczycą, grochem. Inni dokonywali pomiarów przy pomocy taśm mierniczych i na tej podstawie określali wielkość mózgu. Francis Galton, kuzyn Karola Darwina, porównał długość, szerokość i wysokość głów ponad tysiąca studentów University of Cambridge. I rzeczywiście: czaszki tych najlepszych – a zatem także ich mózgi – były o 2–5 proc. większe niż innych osób.

Naukowe wnioski a ideologia

Wraz z rozwojem metod neuroobrazowania oraz standaryzowanych testów mierzących inteligencję badania w tym zakresie weszły na zupełnie inny poziom. Na początku lat 90. ubiegłego wieku przeprowadzono pierwsze eksperymenty z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego. Wynikało z nich, że korelacja między wielkością mózgu a inteligencją wynosi aż 0,5. Oznacza to, że wielkość mózgu wyjaśnia 25 procent zróżnicowania w zakresie inteligencji. Wczesne badania obejmowały jednak bardzo małe grupy uczestników, dlatego budziły wiele wątpliwości pod względem statystycznym. 

W kolejnych latach liczebność grup badanych rosła, a poziom korelacji – malał. Systematycznie przeprowadzane metaanalizy podsumowujące dotychczasowe badania wskazywały na współczynnik korelacji 0,3–0,4. Co więcej, naukowcy mierzyli się nie tylko z problemami metodologicznymi, mieli też trudności z publikowaniem wyników – czasopisma naukowe dawały pierwszeństwo tym artykułom, które prezentowały znaczące, wręcz spektakularne rezultaty, a mniej jednoznaczne wyniki trafiały najczęściej do szuflady.

Naukowcy pod kierunkiem prof. Larsa Penke z Universität Göttingen postanowili dotrzeć do badań, które nie zostały opublikowane. W 2015 roku zaprezentowali rezultaty tych poszukiwań. Okazało się, że występuje jednoznaczny związek pomiędzy wielkością mózgu a inteligencją, niezależnie od wieku i płci. Współczynnik korelacji był jednak jeszcze niższy niż w dotychczasowych analizach, tj. wyniósł 0,24. Przypuszczenia prof. Penke potwierdziły się: publikowano te badania, w których uzyskano...

Ten artykuł jest dostępny tylko dla zarejestrowanych użytkowników.

Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się.

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI