Oddziaływanie rodziny na rozwój indywidualny dziecka jest szczególnie wyraźne w początkowych okresach życia: w dzieciństwie i dorastaniu. Ale też dziecko oddziaływa na zmiany w obrębie systemu rodzinnego i tym samym przyczynia się do rozwoju pozostałych członków rodziny.
Bezpośredni kontakt z osobami bliskimi umożliwia dziecku nabywanie wielu różnorodnych doświadczeń. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie osobami tymi są w pierwszym rzędzie rodzice. Właśnie bliska więź między dzieckiem a rodzicami powoduje, że rodzina jest dla niego podstawowym środowiskiem rozwojowym – w odróżnieniu od innych środowisk, w których dorośli kierują aktywnością dziecka lub dorastającego, ale nie nawiązują z nim tak bliskiego kontaktu (na przykład w przedszkolu, szkole).
Rola rodziny nie zmniejsza się w miarę przechodzenia człowieka do kolejnych etapów życia – pokazują to wyniki badań nad uwarunkowaniami rozwoju indywidualnego, przeprowadzone w ciągu ostatnich dwudziestu lat przez psychologów z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Rodzina, jako grupa osób bliskich uczuciowo, warunkuje efektywny przekaz międzypokoleniowy zarówno w sferze intelektualno--poznawczej, jak i emocjonalno-społecznej. To tu dziecko tworzy podwaliny pod obraz własnej osoby, tu kształtują się podstawy jego osobowości czy tożsamości. W rodzinie dziewczęta i chłopcy opanowują różne role społeczne, także role płciowe, i uczą się sposobów ich pełnienia. W rodzinie poznają wartości cenione przez rodziców, ich normy i zasady moralne, które stopniowo zaczynają przejmować i uznawać za własne. W ten sposób budują własny system wartości, którym będą się kierować w dalszym życiu.
Zakres i siła wychowawczych oddziaływań rodziny powinny zmieniać się wraz z rozwojem dziecka. Punktem wyjścia dla przekazu rodzinnego jest powstanie więzi emocjonalnej pomiędzy dzieckiem a jego rodzicami. To ona dostarcza mu wzorów interakcji do kształtowania wewnętrznego modelu własnej osoby i innych ludzi. Mechanizmy naśladownictwa, identyfikacji i modelowania umożliwiają przejęcie od rodziców wzorów osobowych, systemów wartości, celów i standardów osobistych.
Atmosfera domowa
Atmosfera domowa jest fenomenem trudnym do zdefiniowania i pomiaru, albowiem tworzy ją wiele czynników, wśród których wymienia się między innymi: osobowość rodziców, układ stosunków między członkami rodziny, wielkość rodziny i jej powiązania z innymi środowiskami. Jednak najważniejszym z nich jest więź uczuciowa łącząca członków rodziny.
Rozróżnia się atmosferę wpływającą korzystnie na rozwój i kształtowanie się osobowości dziecka oraz atmosferę niekorzystną, która prowadzi do powstania zaburzeń w zachowaniu, a nawet do poważnych defektów osobowości. Jednak najczęściej możemy mówić o przeważającym w danym środowisku domowym klimacie emocjonalnym. Korzystny dla rozwoju dziecka jest taki klimat, w którym członków rodziny łączą pozytywne więzi emocjonalne – miłość, wzajemne zaufanie, szacunek i tolerancja, a ich współżycie jest harmonijne i bezkonfliktowe. Jeśli wyżej wymienione właściwości są słabe, brakuje ich albo zostały zastąpione przez cechy przeciwstawne, to taki klimat rodzinny określimy jako zły lub niekorzystny dla rozwoju psychicznego dziecka i całego systemu rodzinnego.
Szczególnie raniąca jest atmosfera pełna napięć, przesycona wzajemną nieufnością i ciągłym poczuciem zagrożenia. Podobni...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
