Co się stało, to się nie odstanie. Zdarza się nam zrobić coś głupiego lub nieuczciwego. Potem usprawiedliwiamy się, przepraszamy, spowiadamy się i pokutujemy. Niektóre z naszych grzechów i porażek zostają „odkupione”. Inne zaś nie – i tkwią w naszej pamięci, czekając na okazję, by o sobie przypomnieć.
Jak wykazali między innymi Stanley Klein i Judith Loftus, informacje o sobie gromadzimy w co najmniej dwóch magazynach pamięciowych. W pamięci epizodycznej zapisujemy wiedzę o naszych konkretnych zachowaniach, a w pamięci semantycznej abstrakcyjną wiedzę o posiadanych cechach. Oba rodzaje wiedzy pełnią odmienne funkcje i przez większość czasu są od siebie niezależne. Jednym z wyjątków od tej reguły jest sytuacja, kiedy wydobycie z pamięci semantycznej wiedzy o posiadaniu jakiejś abstrakcyjnej cechy aktywizuje w pamięci epizodycznej treści niezgodne z tą cechą. Jeśli na przykład uznam siebie za osobę twórczą, to przypomnę sobie sytuacje, w których tej twórczości mi zabrakło. Takie powiązanie pomiędzy reprezentacją semantyczną i epizodyczną sprzyja trafnym decyzjom. Wydobywanie z pamięci sprzecznych z cechą epizodów pozwala ustalić granice stosowalności wniosków na temat własnej osoby. Na przykład decyduję, czy podjąć się napisania tekstu do czasopisma popularnonaukowego. Na podstawie uogólnionych doświadczeń wnioskuję, że nie będzie to dla mnie trudne, bo jestem osobą twórczą. Ale przypominam sobie kłopoty ze skończeniem ostatniej pracy i dochodzę do wniosku, że lepiej nie podejmować się zadania, bo nie jestem twórczy wtedy, gdy robię coś pod przymusem. Wzbudzone w ten sposób epizody mogą dotyczyć sfery moralności bądź sprawności.
Glenn Reeder zauważył, że w dziedzinie moralności informacje o zachowaniach negatywnych są dla odnoszących się do nich cech osobowości bardziej diagnostyczne niż zachowania pozytywne. Ludzie przeważnie postępują uczciwie, przyjaźnie i moralnie. Takie postawy są zgodne z normami społecznymi i pochwalane przez innych. Trudno więc rozstrzygnąć, czy czyjeś zachowanie jest wynikiem szczególnych cech osobowości, czy też nacisków społecznych. Odwrotnie rzecz ma się z zachowaniami nieuczciwymi i niemoralnymi. Jeżeli ktoś kradnie, świadczy to na pewno o jego nieuczciwości, a nie o uleganiu naciskom.
W dziedzinie sprawności zachowania negatywne są mało diagnostyczne dla cech. W teście sprawności możemy wypaś...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
