W każdej grupie toczy się nieświadomy proces (jego sednem jest przeżywanie przez poszczególnych członków swojego uczestnictwa w grupie), odmienny zarówno od umysłowego funkcjonowania poszczególnych jej członków, jak i od racjonalnie podejmowanych przez nich działań. Badanie, odkrywanie i rozumienie świadomych i nieświadomych zjawisk wpływających na funkcjonowanie grupy jest celem analizy grupowej. Może ona znaleźć szczególne zastosowanie w środowiskach oświatowych, w których pracuje się przede wszystkim z grupami i w grupach. Może być przydatna w pracy z klasą, gronem pedagogicznym, gronem rodziców, kółkiem zainteresowań czy drużyną harcerską. Umożliwia bowiem całościowe widzenie i rozumienie danego środowiska, przy jednoczesnym uwzględnianiu kontekstu społecznego i indywidualnego.
Wielopłaszczyznowość pracy w oświacie sprawia, że jest ona wyzwaniem dla tych, którzy się jej podejmują. Znajomość metod nauczania i umiejętności pedagogiczne są niezbędne, aby być dobrym nauczycielem czy wychowawcą. Nie wystarczy jednak wiedza merytoryczna. Dodatkową płaszczyzną istotną dla procesu nauczania i wychowania jest płaszczyzna psychologiczna, którą rozumieć i analizować należy z kilku perspektyw. Pierwsza z nich to „perspektywa ucznia” – opisuje ją psychologia rozwojowa, pozwalająca zrozumieć, co dzieje się z młodym człowiekiem. Druga to „perspektywa nauczyciela” – jej ważnym elementem jest tzw. ukryty program, czyli myśli nauczyciela o uczeniu się, nauczaniu, o uczniach i sobie samym oraz ich nieuświadamiany wpływ na jego pracę i relacje z uczniami. Ważna jest też samoświadomość, a więc znajomość własnych potencjałów i ograniczeń, oraz wiedza i kompetencje społeczne. Kolejna to „perspektywa klasy” – opisuje ją psychologia grupy. Na tę perspektywę wpływają procesy i zjawiska zachodzące w grupie. Ostatnia to „perspektywa szkoły” – szkoły jako organizacji, opisująca jej kulturę oraz rządzące nią normy, zasady i mechanizmy psychologiczne. Każdą z wymienionych perspektyw można rozpatrywać niezależnie. Aby jednak zobaczyć i zrozumieć całość zjawisk grupowych zachodzących w klasie czy gronie pedagogicznym, trzeba uwzględnić jednocześnie wszystkie i analizować występujące między nimi zależności. Umożliwia to właśnie analiza grupowa.
Jak to może wyglądać w praktyce? W mediach co jakiś czas słyszymy dyskusje o przemocy czy agresji w szkole. Zwykle koncentrują się na jakiejś części tych zjawisk: uczniach – „złych, krnąbrnych, niegrzecznych, aroganckich”, nauczycielach – „niekompetentnych, złośliwych, mściwych, srogich” czy nieformalnych grupach młodzieży – „młodocianych przestępcach, starszych uczniach znęcających s...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
