W odpowiedzi na powyższe pytanie można postawić cztery hipotezy:
• Trudności wychowawcze o podobnej skali występowały również wcześniej, ale z powodu połączenia obecnej szkoły podstawowej i gimnazjum były jakby „rozrzedzone” i przez to mniej zwracały uwagę;
• Specyfika okresu rozwojowego, jakim jest adolescencja, ze swej natury stanowi źródło zachodzących równocześnie i nakładających się na siebie zmian we wszystkich obszarach funkcjonowania młodego człowieka. Powoduje to różnego rodzaju trudności (między innymi wychowawcze) w relacji nauczyciel – uczeń;
• Współczesny styl życia, związany ze zmianą kontekstu kulturowo-społecznego, w którym przebiega rozwój jednostek, jest swoistym katalizatorem trudności szkolnych, zarówno dydaktycznych, jak i wychowawczych;
• I wreszcie sama specyfika gimnazjum – jako nowo powstałego tworu w systemie edukacyjnym – może w jakimś stopniu przyczyniać się do tego, że naturalne trudności rozwojowe owocują szczególnym nasileniem problemów wychowawczych.
Między sprawdzianem a egzaminem
Okres nauki w gimnazjum to trzy krótkie lata rozciągające się pomiędzy sprawdzianem na koniec szóstej klasy w szkole podstawowej a egzaminem kończącym edukację gimnazjalną. Chociaż wynik sprawdzianu nie ma wpływu na ukończenie szkoły ani na możliwość kontynuowania nauki, to jednak stanowi on ocenę wiedzy ucznia, jego umiejętności (także tych związanych z radzeniem sobie w sytuacjach trudnych) oraz poziomu odporności na stres. Forma przeprowadzania sprawdzianu i siła emocji, jakie wywołuje on u samych uczniów, ich rodziców i nauczycieli, świadczy o tym, iż jest to pierwszy bardzo poważny egzamin w karierze edukacyjnej młodego człowieka. Rezultat uzyskany w tym sprawdzianie przez każdego z uczniów ma ogromne znaczenie – jest przecież źródłem porównań siebie z innymi kolegami w klasie, w szkole, ze średnim wynikiem uzyskanym w danym mieście, województwie, kraju. Nie pozostaje w związku z tym bez wpływu na samoocenę ucznia, dla której kształtowania wczesny wiek szkolny jest okresem sensytywnym (Appelt, Jabłoński 2004).
Ledwo młody człowiek poradzi sobie z jednym doświadczeniem związanym ze sprawdzeniem i ocenianiem własnej osoby, ledwo „nabierze oddechu”, już musi się przygotowywać na kolejną sytuację oceny – egzamin kończący naukę w gimnazjum. Wynik tego egzaminu znów nie ma wpływu na promocję, ale staje się ważną przesłanką przy podejmowaniu decyzji o wyborze szkoły ponadgimnazjalnej. Trzecia klasa gimnazjum rozstrzyga bowiem o dalszej ścieżce edukacyjnej ucznia – czy będzie to dłuższy, czy krótszy tok kształcenia, czy młody człowiek skłoni się ku dalszemu kształceniu ogólnemu, czy zdobywaniu zawodu (Zeszyt 33. Biblioteczki Reformy 2001). Przy szczególnej wrażliwości i wadze przykładanej w wieku dorastania do opinii innych jest to kolejne wyjątkowo trudne doświadczenie.
Poczucie ciągłego bycia testowanym – najpierw poprzez przygotowywanie się do egzaminu, później przez jego zdawanie, a na końcu analizowanie uzyskanych wyników – z pewnością nie przyczynia się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa, które jest bardzo potrzebne do pomyślnego przebiegu kryzysu tożsamości doświadczanego przez młodzież w fazie adolescencji. Presja oceny może raczej prowadzić do zwiększonej drażliwości, nadmiernego krytycyzmu i demonstrowania niechęci do nauki. Nie oznacza to, że należy zrezygnować z wszelkich form sprawdzania wiedzy u uczniów w wieku gimnazjalnym, trzeba jednak mieć na uwadze fakt, że zaangażowanie i uwagę nastolatków pochłaniają w tym okresie głównie zachodzące w ich życiu skomplikowane procesy rozwojowe.
Jak wychowywać młodzież XXI wieku
Decyzja o podjęciu nauczania w gimnazjum dla wielu nauczycieli nie jest łatwa. Stoją przed nimi trudne zadania: pomoc uczniom w przejściu przez okres dorastania oraz przygotowanie ich do świadomego wyboru dalszej drogi edukacyjnej i aktywnego udziału w życiu społecznym.
Nie wszyscy uczący w gimnazjach potrafią wyważyć swoją postawę wobec dorastającej młodzieży i określić adek...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
