AGNIESZKA CHRZANOWSKA: Carol jest w stabilnym związku, ma syna, pracuje na pół etatu. Jej życie wydaje się idealne… Ale czasem zdarza się, że drobny incydent w pracy – na przykład ktoś
rzuci żart, którego Carol nie rozumie – wywołuje w niej poczucie odrzucenia lub wykluczenia. Wycofuje się wtedy, jest poirytowana, reaguje jak rozdrażnione dziecko. Taką historią zaczyna się książka Emocjonalne pułapki przeszłości, której jest Pani współautorką. U Carol powtarza się pewien wzorzec odczuwania i zachowania.
Gitta Jacob: Taki wzorzec reagowania to tzw. tryb schematów, czyli stan emocjonalny, którego doświadczamy, gdy uczestniczymy w sytuacjach mających dla nas znaczenie, odnoszących się do nas osobiście – i wtedy zamartwiamy się albo jesteśmy nadmiernie krytyczni wobec samych siebie. Wyobraźmy sobie na przykład, że przynosimy do pracy ciasteczka, wszyscy zachwalają nasze wypieki, oprócz jednego kolegi, który nie chce się poczęstować. Jeśli w takiej sytuacji czujemy się głupi, nielubiani, myślimy, że coś zrobiliśmy źle – to znaczy, że uruchomił się nieadaptacyjny tryb schematów.
U Carol włącza się tryb dziecka. Mówi Pani też o trybie rodzica. Czym charakteryzują się te tryby?
POLECAMY
Nieadaptacyjny tryb dziecka uruchamia się, kiedy czujemy się bez kontroli nad sytuacją, nie jak dorośli. Możemy być niepewni i zalęknieni – to tryb wrażliwego dziecka, albo rozzłoszczeni, wściekli, zirytowani – to tryb złoszczącego się dziecka.
Prześledźmy w pamięci miniony tydzień lub dwa tygodnie i zastanówmy się, czy zdarzyły się sytuacje, kiedy zareagowaliśmy nadmiernie emocjonalnie. Na przykład byliśmy wściekli, choć tak naprawdę nie było powodu do złości. Albo odczuwaliśmy wielki, nieadekwatny do sytuacji lęk. Tryby dziecka ujawniają się poprzez powiązane z nimi emocje, np. złość, smutek, lęk, ale też w zachowaniu, np. dawaniu upustu złości, komunikacji przepełnionej lękiem.
Nieadaptacyjne tryby rodzicielskie wiążą się z kolei z tym, że wywieramy na siebie nadmierną presję, ignorujemy własne potrzeby, deprecjonujemy siebie. Jak opisany w książce Freddie, który wciąż pracuje, nigdy nie odkłada zadań na później, tyle że w efekcie nie ma czasu dla dziewczyny, nie potrafi cieszyć się wolnym dniem. Działa w trybie wymagającego rodzica, czuje przymus bycia perfekcyjnym we wszystkim, co robi.
Uczucia dziecka
Z trybami dziecka powiązane są różne uczucia.
Tryb wrażliwego dziecka: lęk, smutek, osamotnienie, rozpacz, wstyd, upokorzenie, bezradność.
Tryb złoszczącego się lub impulsywnego dziecka: irytacja, złość, upór, wściekłość.
Tryb szczęśliwego dziecka: radość, spokój, beztroska, bez...
Ten artykuł jest dostępny tylko dla zarejestrowanych użytkowników.
