Informacje zwrotne to nic nowego w pracy nauczyciela. Samo pojęcie też jest znane, zwłaszcza w kontekście nowych metod edukacyjnych. Udzielanie informacji zwrotnych to jeden z elementów systemu oceniania kształtującego. Nauczyciel może je stosować nie tylko w ocenie postępów ucznia w nauce, ale również w działaniach wychowawczych i aktywizujących metodach nauczania.
Przypomnijmy najpierw, że informacja zwrotna (nazywana z języka angielskiego feedbackiem) to reakcja osoby na to, co ktoś zrobił, powiedział lub jak się zaprezentował. W komunikacji społecznej wprowadza się rozróżnienie na informacje zwrotne pozytywne i negatywne, a podział ten odnosi się do efektów, jakie te informacje mają wywrzeć na zachowanie (wypowiedź, wygląd, mimikę) podmiotu.
Informacje pozytywne to komentarze aprobujące, wzmacniające, sygnalizujące, że dane zachowanie może być kontynuowane, bo jest właściwe, np.: „świetnie, o to chodzi”, „napisałeś bardzo interesującą pracę”, „bardzo ładnie zachowałeś się w stosunku do tej starszej pani”, „dostałeś ocenę bardzo dobrą”.
Informacje negatywne wskazują z kolei, że to, co robi podmiot jest – z punktu widzenia komentatora – nieprawidłowe i należy to zmienić, poprawić: „podałeś za mało przykładów”, „spóźniłeś się na lekcję”, „nie podoba mi się, że nie patrzysz na mnie, kiedy do mnie mówisz”. Jak widać, podział na informacje zwrotne pozytywne i negatywne nie wynika z tego, jakie emocje mogą powstać u odbiorcy (tzn. z niektórych informacji może być zadowolony, a z innych zupełnie przeciwnie). Informacje pozytywne mają na celu sygnalizowanie, że człowiek podąża w dobrym kierunku, a negatywne, że robi coś niewłaściwie.
Wolimy być chwaleni
Informacje zwrotne negatywne dzieli się również na konstruktywne lub destrukcyjne. To rozróżnienie odnosi się do sposobu ich udzielania. Informacje negatywne konstruktywne zawierają przede wszystkim precyzyjną informację, co zostało wykonane nieprawidłowo i jak należy to poprawić. Podawane są w taki sposób, by podmiot, mimo krytyki, nie przeżywał skrajnie negatywnych emocji w związku z krytyczną oceną, np.: „prosiłam o przyniesienie prac na wczoraj, nie mogę więc przyjąć twojej pracy dzisiaj, bo jest już po terminie”). Informacje zwrotne destrukcyjne sygnalizują, że coś jest nie tak, ale nie mówią co, nie zawierają wskazówek, jak skorygować błąd, np.: „musisz poprawić pracę, w takiej postaci nie da się tego czytać”. Takie informacje często wywołują u odbiorcy poczucie krzywdy, poniżenia i niezrozumienia.
Skoro informacje negatywne mogą wpływać na korektę zachowania, na jego udoskonalenie, to powinniśmy chcieć otrzymywać takie informacje. A jednak tak nie jest. Wystarczy proste ćwiczenie. Wyobraź sobie trzy karty, które możesz otrzymać od innego człowieka. Na każdej z tych kart zapisana jest informacja zwrotna pozytywna lub negatywna. Jakie informacje chciałbyś dostać: ile pozytywnych, a ile negatywnych? Zdecydowana większość osób stwierdza, że chciałaby dostać dwie informacje pozytywne (lub trzy), a tylko jedną (lub wcale) informację negatywną. Dlaczego tak się dzieje?
Po pierwsze dlatego, że jednym z podstawowych motywów działania człowieka jest autowaloryzacja, a informacje zwrotne pozytywne podwyższają lub potwierdzają naszą dotychczasową samoocenę. Po drugie, gdy słyszymy pozytywną opinię na swój temat, robi nam się przyjemnie, poprawia się nam nastrój. Efekt ten zależy od stopnia ogólności informacji. Inny wpływ na nas będzie miała informacja: „zrobiłeś to fajnie”, a inny – oczywiście bardziej znaczący – informacja: „sposób przedstawienia tego zagadnienia świadczy o tym, że świetnie orientujesz się w tej problematyce, masz łatwość formułowania myśli i twój projekt zajmuje szczytowe miejsce w rankingu”. Kolejnym powodem mogą być nasze wcześniejsze doświadczenia z niekonstruktywną krytyką czy wręcz atakiem, którego doświadczaliśmy ze strony innych. Boimy się więc krytyki, bo nie jesteśmy pewni, czy poradzimy sobie z informacjami negatywnymi.
Pochwały uczą
Jakich informacji ludzie zwykle udzielają innym? Wolimy otrzymywać informacje pozytywne, ale – paradoksalnie – częściej dajemy informacje negatywne (i takie też otrzymujemy). Każdy z nas ma poczucie, że jest często krytykowany, że inni zauważają tylko niedociągnięcia w naszym postępowaniu, natomiast zachowania właściwe traktowane są jako oczywistość, o której nie należy mówić. Ciągle panuje przekonanie, że mówienie innym ludziom pozytywnych informacji zwrotnych spowoduje obniżenie ich motywacji do dalszego działania: „nie chwal dziecka, bo je rozpuścisz”, jednak badania psychologiczne obalają ten stereotyp. Informacje pozytywne ukierunkowują działanie człowieka, stanowią aprobujące wzmocnienie. Bez tego typu oddziaływań trudno nauczyć się właściwego postępowania!
Informacje zwrotne są istotne nie tylko dla wykonywania zadań i uczenia się nowych umiejętności. To, co mówią inni, jak komentują nasz wygląd, wypowiedzi czy zachowanie ma ogromne znaczenie dla kształtowania s...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
