Ekonomista, który jest nikim więcej, jak tylko ekonomistą, nie może być dobrym ekonomistą. Tak powiedział wybitny teoretyk nauk ekonomicznych i zdobywca Nagrody Nobla w 1974 roku – Friedrich A. von Hayek. Równie dobrze można powiedzieć: „Psycholog, który jest nikim więcej, jak tylko psychologiem, nie może być dobrym psychologiem”. Na szczęście są ekonomiści niebędący wyłącznie ekonomistami i psychologowie niebędący tylko psychologami. Wśród nich znajdują się laureaci tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii – Daniel Kahneman i Vernon Smith. Pierwszy został nagrodzony za psychologiczną analizę decyzji finansowych, drugi – za rozwinięcie podejścia eksperymentalnego w naukach ekonomicznych.
W sposobie interpretowania wyborów ekonomicznych miały miejsce trzy przełomy. Pierwszy nastąpił za sprawą Herberta Simona, który udowadniał, że ludzie nie dokonują wyborów optymalnych, lecz tylko chwilowo i lokalnie korzystnych („Charaktery” nr 4/2001). Następne przełomy spowodowali Daniel Kahneman i Amos Tversky (2000) – teorią opisującą myślenie heurystyczne w dokonywaniu ocen i podejmowaniu decyzji oraz tzw. teorią perspektywy, wyjaśniającą niestałość preferencji ludzi wobec ryzyka. Nie ma wątpliwości, że Amos Tversky, gdyby żył, także zostałby nagrodzony Noblem.
Na czym polegał geniusz pomysłów Kahnemana i Tversky’ego? Według nich, ludzie podejmujący decyzje nie są „zimnymi” komputerami, które warzą oczekiwane zyski i straty, aby znaleźć optymalne rozwiązanie. Na dokonywane przez nich wybory wpływają postawy, emocje, błędy percepcyjne, a także kontekst sytuacyjny. To sprawia, że proces podejmowania decyzji różni się od modelu racjonalnego, postulowanego przez podejście ekonomiczne. Ludzie skłonni są oceniać prawdopodobieństwa różnych zdarzeń w oparciu o przesłanki wyraziste i łatwo dostępne w pamięci (tzw. heurystyka dostępności). Może dochodzić do przeceniania lub niedoceniania szans wystąpienia niektórych wydarzeń (Kahneman, Slovic, Tversky; 1982). Niedoświadczony inwestor może zawyżać ryzyko gry na giełdzie, gdy znana mu osoba straciła kiedyś swój majątek w wyniku krachu rynkowego. Wpływ na szacowanie prawdopodobieństw ma powtarzanie pewnych informacji w mediach. Co ważne, zdarzenia nagłaśniane i wywołujące silne emocje wcale nie muszą się charakteryzować wysokim prawdopodobieńst...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
