Zofia Barczewska: – Można spotkać się z opinią, że bez społeczeństwa obywatelskiego trudno mówić o demokracji. Czym jest owo społeczeństwo obywatelskie? Czy istnieje w Polsce?
Maria Lewicka: – Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest umiejętność organizowania się wokół rozmaitych konkretnych spraw, często bardzo przyziemnych, lokalnych. Dzięki temu ludzie są aktywni i działają na rzecz różnych pozaosobistych interesów, w tym na przykład na rzecz swojego miejsca zamieszkania. Chodzi tu o wszelkie dobrowolne stowarzyszenia, organizacje pozarządowe i rozmaite formy wolontariatu. W czasach socjalizmu działalność KOR-u i opozycji była ukierunkowana na budowę społeczeństwa obywatelskiego. Po upadku komunizmu okazało się, że nie jesteśmy do tego przygotowani. Co nie oznacza, że takich form działalności nie ma.
– Co wskazuje na istnienie społeczności obywatelskiej na poziomie lokalnym?
– Na podstawowym poziomie możemy mówić o aktywności politycznej w ogóle – ludzie chcą głosować i uczestniczyć w wyborach samorządowych. Na wyższym – chcą kandydować do wyborów samorządowych. Trzeci poziom to przynależność do rozmaitych organizacji, które działają na rzecz lokalnego rozwoju. Osiedlowy komitet mieszkańców, czy chociażby zorganizowana naprędce grupa protestu – są formą działalności obywatelskiej. Ciekawe, że w badaniach Polacy najsilniejsze przywiązanie deklarują do swojego miasta i miejsca zamieszkania, natomiast organizacje pozarządowe działające na rzecz lokalnego rozwoju znajdują się na ostatnim miejscu, jeśli chodzi o procent ludzi, którzy w nich się udzielają. Jest w nas silne poczucie lokalnej identyfikacji, ale to się ciągle nie przekłada na aktywność społeczną.
– Dlaczego istnienie społeczeństwa obywatelskiego jest tak ważne?
– Zasypuje przepaść pomiędzy prywatną działalnością na użytek własnej rodziny a sferą polityki. Tam, gdzie nie ma tego pomostu, ludzie nie czują żadnego związku z władzą. Profesor Stefan Nowak pytał w latach siedemdziesiątych warszawskich studentów o źródła ich identyfikacji. Pierwszym była rodzina, potem naród. W środku nie było nic. Również teraz coraz więcej ludzi uważa, że władza nie ma z nimi nic wspólnego, że nie mają na nią wpływu. Moim zdaniem działalność lokalna pozwala ludziom poczuć, że mogą mieć wpływ na dotyczące ich decyzje władz.
– Identyfikacja z miejscem zamieszkania jest jednym z przejawów postawy obywatelskiej.
– We współczesnych miastach wyrasta, jak by to powiedział profesor Bogdan Jałowiecki, nowa klasa metropolitalna. To grupa społeczna, która...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
