Jakie potrzeby wyraża, jakie daje korzyści? Na rolę humoru seksualnego zwrócił uwagę Zygmunt Freud we „Wstępie do psychoanalizy”. Jego zdaniem, podstawową siłą, kierującą naszym działaniem, jest popęd seksualny. Do około 5. roku życia dziecko spontanicznie i bez skrępowania ulega odczuwanym pokusom. Wyraża wprost swe pragnienia, również seksualne. Jednak zakazy, nakazy czy sankcje ze strony otoczenia oraz kształtujące się pod ich wpływem sumienie uczą wyrzeczeń – rezygnacji z doraźnego zaspokajania potrzeb.
A zatem najpierw autorytet dorosłego, a następnie Superego – wewnętrzny obserwator, krytyk i sędzia – stoją na straży zasad moralności, obyczaju i dobrego smaku. Wymuszają „blokowanie” afektu, ukrywanie „grzesznych” pragnień i odraczanie momentu ich zaspokojenia. Zatajone popędy tkwią „w uśpieniu” czekając, aż znajdzie się sposób ich zaspokojenia nie narażający na represje, dający się zaakceptować przez wymogi świata zewnętrznego. Taką „furtkę” umożliwiającą zastępcze spełnienie „przygłuszonych” pragnień stwarzają: marzenia senne, czynności pomyłkowe, objawy nerwicowe, fantazje oraz dowcipy.
„Przychodzi facet do lekarza. – Panie doktorze, worek mi się urwał – mówi. – Mosznowy? – pyta doktor. – Ni mom – odpowiada zmartwiony pacjent”. Zdaniem Freuda („Dowcip i jego stosunek do rzeczywistości”, 1905, pol. wyd. 1993), podobne żarty to wynik kompromisu między nieświadomymi impulsami a mechanizmami obronnymi, takimi jak wyparcie (usuwanie do nieświadomości budzących lęk pragnień, wyobrażeń i myśli, gdy zaspokojenie popędu wiąże się z ryzykiem doznania przykrości, jest niemożliwe z powodów etycznych bądź ze względu na społeczną niestosowność danego prag-nienia) czy stłumienie (świadome przesunięcie niepożądanych treści do przedświadomości np. poprzez odwracanie uwagi od danego zdarzenia).
Według Freuda, każdy dowcip operuje pewnymi zabiegami formalnymi typu: podwójne znaczenie, kondensacja treści czy zmiana kolejności elementów składowych. Owe techniki stanowią skuteczną przesłonę, parawan dla nieakceptowanych społecznie tendencji. Sam autor używa terminu fasada dowcipu na określenie „przebrania”, pozwalającego wyrazić to, co niedozwolone, zakazane, obłożone społecznym tabu. Towarzysząca dowcipowi konwencja „nie na serio” oraz maskująca technika łagodzą zarówno reakcje otoczenia, jak i poczucie winy czy wstydu osoby,...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
