Klasa gimnazjalna

Gdy dzieci wkraczają w wiek gimnazjalny, zmieniają się zdecydowanie czynniki najsilniej wpływające na ich światopogląd, umiejętności społeczne i rozwój emocjonalny. Pierwszeństwo oddziaływania zyskuje grupa rówieśnicza. Jednak – wbrew powszechnym opiniom – rola szkoły nie jest w tym okresie znikoma. To przecież właśnie w niej młodzi ludzie spotykają się najczęściej.
Dlaczego w gimnazjum grupa rówieśnicza staje się
tak ważna
Istnieje wiele czynników, które decydują o nasileniu się wpływu grupy na jednostkę w tym okresie rozwojowym. Do najbardziej znaczących należy zaliczyć:

• Szukanie i budowanie przez gimnazjalistów tożsamości – często młodzież w tym wieku zaczyna zastanawiać się nad przyszłością i sensem życia. Mniej lub bardziej świadomie pyta: „Po co to wszystko?”. Ponieważ dorośli często nie traktują tych pytań poważnie lub sugerują niezadowalające rozwiązania, młodzi ludzie szukają odpowiedzi jak najbliżej siebie – wśród rówieśników. Łączy ich to samo doświadczenie „poszukiwania” albo „dawania sobie spokoju z poszukiwaniem” („Co się będziemy martwić – zabawmy się”).
• Bunt przeciw światu dorosłych – nie tylko szukanie własnej tożsamości, ale i rozwijający się krytycyzm wobec otoczenia często prowadzi gimnazjalistów do negowania świata dorosłych. Tworzy się kultura „młodych” w opozycji do „starych” – rodziców, nauczycieli i innych autorytetów. Ponieważ trudno buntować się samodzielnie, naturalne staje się szukanie sprzymierzeńców.
• Dojrzewanie fizyczne i zainteresowanie płcią przeciwną – u gimnazjalistów zainteresowanie płcią przeciwną gwałtownie wzrasta. Niezwykle ważne staje się, by być dla niej atrakcyjnym. Grupa jest punktem odniesienia, środowiskiem, w którym można eksperymentować z różnymi zachowaniami. W niej gimnazjaliści szukają akceptacji zmieniającego się wyglądu. Wygląd staje się zarazem bardzo silnym wyznacznikiem samoakceptacji i poczucia własnej wartości.

Na te wszystkie czynniki nakłada się jeszcze jedno zjawisko, które wzmacnia rolę zespołu klasowego jako miejsca rozwoju umiejętności społecznych. Coraz mniej młodzieży wychowuje się w rodzinach wielodzietnych. Spora część to jedynacy, którzy nie mają styczności z grupą rówieśniczą (pokoleniową) w domu. Dopiero w klasie kształtują swoje umiejętności społeczne.

Klasa jako grupa

Najczęściej można się spotkać z definicjami grupy, w których wymienia się pięć podstawowych kryteriów jej istnienia: (1) liczebność – pozwala m.in. odróżnić małą grupę od dużej, (2) normy grupowe, (3) struktura grupy (role grupowe), (4) wspólne cele istnienia grupy, (5) więzi. Kiedy występują wszystkie te czynniki, możemy mówić o grupie albo o zespole (pojęcia te dość często używane są zamiennie).
Powstawanie i funkcjonowanie grupy ma charakter dynamiczny. Inaczej mówiąc, jest to pewien proces. W przypadku klasy szkolnej przebiega specyficznie. Uczniowie najczęściej nie wybierają klasy, a jej liczebność jest kontrolowana (zwykle nie mniej niż 20–25 osób, co naturalnie sprzyja powstawaniu podgrup). Ma ona ponadto określone normy i narzuconego lidera zewnętrznego, czyli nauczyciela. Najbardziej zależny od wychowawcy i od uczniów jest rodzaj więzi łączących klasę.

Najbardziej specyficzną klasą szkolną jest klasa gimnazjalna. Procesy grupowe zyskują tu na sile i gwałtowności. Konflikty między podgrupami przybierają często bardzo agresywne formy. Jeżeli nauczyciel nie poradzi sobie z istniejącymi antagonizmami lub – co gorsza – doprowadzi do ich powstania (np. przez faworyzowanie niektórych uczniów), będzie miał ogromne trudności z uzyskaniem dobrych efektów wychowawczych. Silny konflikt, agresja (niekoniecznie fizyczna) i brak wzajemnej akceptacji prowadzą do zaniku bezpieczeństwa psychicznego w klasie. Każdy, kto spróbuje pozytywnie się wyróżnić (poza liderami skonfliktowanych grup – oni mają duże poczucie własnej wartości), będzie szykanowany. W takiej klasie bardzo ograniczona jest możliwość rozwoju społecznego i intelektualnego. W szkolnej społeczności młodzież w wieku gimnazjalnym nie wyróżnia się, pozostaje przeciętna. Nat...