„Przyszłość zależy od tego, co robimy w teraźniejszości”, powiedział kiedyś Mahatma Gandhi. Dokonywanie wyborów, planowanie działań i ich realizacja to nasze codzienne wyzwania. Są nieodłącznym elementem naszego życia. Poświęcamy im ogromną ilość czasu i energii. Decyzje odmieniają nasz los, błędne mogą nas wiele nauczyć, ale też doprowadzić do katastrofy.
POLECAMY
Według Andrzeja Krzysztofa Koźmińskiego decyzja to „świadomy, nielosowy wybór jednego z rozpoznawanych i uznanych za możliwy wariantów przyszłego działania”. Warto podkreślić tu aspekt świadomości, czyli takiego stanu umysłu, kiedy zdajemy sobie sprawę ze zjawisk zewnętrznych oraz własnego stanu wewnętrznego. Richard Gerrig i Philip Zimbardo definiują podejmowanie decyzji jako proces dokonywania wyboru pomiędzy dostępnymi możliwościami. Ocenianie i podejmowanie decyzji są procesami wzajemnie ze sobą powiązanymi.
Żyjemy w świecie pełnym niepewności. Możemy tylko próbować zgadywać, co nam przyniesie przyszłość. Bardzo rzadko bywamy całkowicie pewni, że dokonaliśmy prawidłowego osądu czy podjęliśmy właściwą decyzję. Możliwości ludzkiego myślenia są bardzo ograniczone w porównaniu ze złożonością świata, w jakim żyjemy. Musimy zadowalać się znajdowaniem wystarczająco dobrych rozwiązań i wystarczająco dobrych sposobów działania.
Erich Fromm pisał, że człowiek ma silną potrzebę pewności – chce wierzyć, że metoda, za pomocą której podejmuje decyzje, jest właściwa. Woli nawet podjąć złą decyzję i być jej pewnym, niż dobrą i być targanym wątpliwościami co do jej słuszności.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na powszechne odczuwanie lęku przy podejmowaniu decyzji. Wiąże się ono z brakiem pewności, z oporem przed zmianą, przed nowym i nieznanym. To naturalny stan. Nic w tym złego, że obawiamy się nowych sytuacji. Najważniejsze, aby ten lęk nas nie paraliżował i nie zatrzymywał naszego rozwoju.
Podejmowaniu decyzji towarzyszą różne stany emocjonalne
Gdy będziemy mieli obniżony nastrój albo nawet depresję, gdy będziemy zmęczeni albo sfrustrowani, może nam zabraknąć energii i motywacji do właściwej oceny sytuacji oraz wyboru działania. Równie niebezpieczne dla powodzenia naszych decyzji bywa zbyt duże pobudzenie emocjonalne – stan euforii czy nawet manii. Dokonujemy wówczas niewłaściwej oceny i działamy zbyt impulsywnie, chaotycznie. Także duży stres, presja czasu lub otoczenia nie są sprzymierzeńcami w podejmowaniu decyzji.
Często sama konieczność podjęcia decyzji budzi napięcie i stres. Warto znać własne reakcje na stres: fizyczne, w zachowaniu, emocjonalne oraz mentalne. Dla procesu podejmowania decyzji niezwykle ważna jest świadomość stanu naszych emocji. W stresie możemy odczuwać silniejsze: niepokój, lęk, smutek, przygnębienie, złość, wrogość, rozdrażnienie, znudzenie, zniechęcenie, poczucie odosobnienia, zagubienia, bezradności. Także sfera sprawności umysłowej bywa zaburzona. Stresowi towarzyszą między innymi brak jasności myślenia i kreatywności, problemy z pamięcią, negatywne myślenie, utrata pewności siebie, pogorszenie zdolności koncentracji. Często jednak nie jesteśmy świadomi swojego stanu, a wtedy podejmujemy działania, które kończą się niespodziewanym i niechcianym rezultatem.
Czy musimy podejmować decyzje pod wpływem stresu i odczuwanej presji? Czy musimy odwlekać moment podjęcia decyzji aż do chwili, kiedy jesteśmy już pod ścianą? Niektórzy tak postępują. Odkładają...