W wielu sytuacjach nasze oczekiwania sprawiają, że – najczęściej nie zdając sobie z tego sprawy – działamy w celu ich potwierdzenia. Jeśli sądzimy na przykład, że nie jesteśmy w stanie zdać egzaminu, to wkładamy mniej wysiłku w przygotowanie się do niego – i w rezultacie rzeczywiście go nie zdajemy. Z drugiej strony, wiara w dokonanie czegoś, co wydaje się niemożliwe, może sprawić, że nasze usilne starania zaowocują jednak pozytywnym rezultatem. Znane są na przykład przypadki ludzi nieuleczalnie chorych, którzy wierzyli w możliwość powrotu do zdrowia i starali się za wszelką cenę wygrać z chorobą – i, ku zdumieniu lekarzy, odnosili nad nią zwycięstwo.
Psychologowie mówią w takich sytuacjach o zjawisku samospełniającej się przepowiedni. Nie dotyczy ono tylko sytuacji, w których potwierdzają się oczekiwania danej osoby względem niej samej. Podobnie mogą także działać oczekiwania interpersonalne. Z taką sytuacją mamy do czynienia na przykład w eksperymentach psychologicznych, w których oczekiwania eksperymentatora mogą wpływać na wyniki osiągane przez osoby badane. Że jest tak istotnie, dowiodły liczne badania, których pionierem jest Robert Rosenthal. Co więcej, okazało się, że wpływ oczekiwań interpersonalnych nie dotyczy tylko relacji człowiek – człowiek, ale również człowiek – zwierzę.
W jednym z eksperymentów Rosenthala studenci mieli nauczyć przydzielone im szczury odpowiedniego zachowania się w labiryncie. Połowę uczestników badania poinformowano, że przydzielone im zwierzęta są (dzięki odpowiedniej procedurze reprodukcyjnej) bardzo inteligentne i szybko uczą się dróg w labiryntach. Pozostałym powiedziano zaś, że będą pracować ze specjalnie wyhodowanymi mało inteligentnymi szczurami, które nie radzą sobie dobrze z nauką dróg w labiryntach. W rzeczywistości zwierzęta biorące udział w tym eksperymencie nie różniły się między sobą i były losowo przydzielane studentom. Mimo to oczekiwania wytworzone u uczestników badania zo...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
