Wpływ genów na zachowanie bywa od czasu do czasu przedmiotem zainteresowania mediów. Najnowsze odkrycia dotyczące tego obszaru wiedzy stają się osnową śmiałych koncepcji dotyczących stosunków społecznych czy zachowania poszczególnych osób. Bardzo często dane naukowe opisywane są i interpretowane w mylny sposób, a wnioski wyprowadzane na ich podstawie nie mają nic wspólnego z metodologią stosowaną w oryginalnych badaniach.
Jak często cecha zależy tylko od genów
Jednym z podstawowych terminów z zakresu genetyki zachowania, którego sens bywa źle rozumiany, jest odziedziczalność. Spróbujmy zidentyfikować poprawne znaczenie tego pojęcia na przykładzie pracy Niklasa Långströma i współpracowników, opublikowanej w 2010 roku w czasopiśmie „Archives of Sexual Behavior”.
Praca szwedzkich badaczy dotyczy uwarunkowań orientacji seksualnej u obydwu płci. Korzystając z analiz przeprowadzonych w oparciu o dużą próbę szwedzkich bliźniąt (ponad 3800 par), Långström z zespołem chciał określić, w jakim stopniu za zmienność w zakresie orientacji odpowiedzialne są czynniki genetyczne, a w jakim środowiskowe. Innymi słowy, próbował oszacować tzw. odziedziczalność, technicznie tłumaczoną jako procent wariancji (zmienności) danej cechy, którą można przypisać działaniu genów.
W opisywanym badaniu wykazano, że odziedziczalność orientacji seksualnej u mężczyzn wynosi 39 procent. Nie oznacza to, że preferencje seksualne przeciętnego szwedzkiego mężczyzny w 39 procentach wynikają z genów, a w pozostałej części z działania środowiska. Odziedziczalność jest miarą odnoszącą się wyłącznie do populacji, w której została oszacowana. Te 39 procent informuje nas zatem o tym, że w badanej próbie wszelkie różnice pomiędzy badanymi w zakresie orientacji seksualnej w 39 procentach wynikają z działania genów.
Przy tej okazji pojawiają się dwa pytania: czy wielkość tego wskaźnika ma jakiekolwiek znaczenie oraz jakie odniesienie – i czy w ogóle – ma tego typu wynik do jednostek.
POLECAMY
Prowadzone od blisko 60 lat badania dotyczące genetyki zachowania dowiodły, że niemal każda badana cecha w jakimś stopniu jest odziedziczalna. Oczywiście wielkość tego wskaźnika dla poszczególnych aspektów zachowania jest różna – od kilku procent uzyskiwanych przy badaniu postaw, do ponad 80 procent dla schizofrenii czy zaburzenia dwubiegunowego. Możemy próbować przyjąć, że większa wartość odziedziczalności świadczy o silniejszych uwarunkowaniach biologicznych. Przy takim założeniu musimy jednak pamiętać o dwóch rzeczach.
Po pierwsze, choć każde zachowanie jest wyjaśniane przez czynniki genetyczne i środowiskowe, to wpływ każdego z nich nie może być traktowany rozłącznie. Badania z zakresu genetyki zachowania nieco sztucznie rozdzielają wpływ genów od środowiska,...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
