Zdaniem Ribota, współczesna mu psychologia miała już wszystkie przesłanki ku temu, by ostatecznie i nieodwołalnie wyodrębnić się z filozofii i oddzielić od metafizyki. Główną przeszkodą w dotychczasowym rozwoju psychologii było zrozumienie istoty zjawisk świadomych. Punktem wyjścia dla nowej nauki stały się odkrycia fizjologiczne. Dowiedziono bowiem, że czynności psychiczne wynikają z procesów zachodzących w układzie nerwowym. „Stan psychiczny” stale towarzyszy pewnemu „stanowi nerwowemu”, którego najprostszym rodzajem jest odruch. Dzięki temu założeniu, w miejsce niejasnej formuły rozstrzygania o „stosunkach między duszą a ciałem” wprowadzono dwa rodzaje konkretnych zjawisk, kwalifikujących się do badania naukowego. Tak więc Ribot opowiedział się po stronie psychologii fizjologicznej, otwierającej pole działania dla eksperymentatora.
W dwóch przeglądowych książkach, analizujących ewolucję współczesnej angielskiej i niemieckiej myśli psychologicznej, dowiódł, że prekursorem nowoczesnej psychologii empirycznej był działający dwa wieki wcześniej filozof John Locke, którego rozważania otworzyły drogę teorii asocjacji. Podkreślił też fakt, iż postęp w zakresie badań psychologicznych wniosła psychofizyka Gustawa Teodora Fechnera, autora słynnego prawa mówiącego o tym, że „wrażenie wzrasta jak logarytm podrażnienia”. Badania psychofizyków podjął i rozwinął w szerokim zakresie Wilhelm Wundt. Jego dokonania Ribot promował najbardziej. Bez wątpienia książki francuskiego psychologa były najlepszą reklamą dla Wundta i jego lipskiej pracowni psychologicznej. Przetłumaczone na wiele języków, przyciągnęły do stolicy Saksonii liczną rzeszę studentów, pragnących w nowatorski i obiektywny sposób poznawać tajniki życia psychicznego pod okiem niemieckiego mistrza.
Patologia dla psychologii
Ribot nie poprzestał jedynie na propagowaniu współczesnych trendów badawczych przejętych z angielskiej i niemieckiej psychologii. Był bowiem jednym z pionierów tzw. metody patologicznej w opisie zjawisk psychicznych. Zdaniem Ribota, najlepszym rodzajem eksperymentu w psychologii jest choroba wraz ze sprowadzonymi przez nią zaburzeniami. Obserwacje zaburzonych zachowań wykorzystał w pełni w swej „trylogii psychopatologicznej” o znamiennych tytułach: Choroby pamięci, Choroby osobowości i Choroby woli. Stany patologiczne są efektem zakłócenia stanów normalnych, a ich analiza dostarcza ciekawych danych o badanym zjawisku. Ribot był świadom tego, iż tak zwany stan normalny jest jedynie pewnym uproszczeniem, czystym pojęciem naszego umysłu. W codziennej praktyce obserwacji zachowań ludzkich spotyka się wiele zjawisk z pogranicza normy i patologii, które jednak nie pozwalają na automatyczne zakwalifikowanie jednostki, która ich doznaje, w poczet ludzi chorych.
Wprowadzenie metody patologicznej do psychologii nie było rzecz jasna wyłączną zasługą Ribota. Historyk nauki George Brett napisał dość okrutnie: „Podczas gdy psycholog zadawalał się dawniej nauką abstrakcyjną, autorzy romansów uprawiali niezmiennie obserwację i opis ludzkiego zachowania się. Otóż z tej właśnie pośredniej dziedziny szpitali i zakładów dla umysłowo chorych, z miejsc, gdzie społeczeństwo zbiera i segreguje produkty, których nie może zasymilować, przychodzi owo stosowanie metody, które samo tylko może sprawić, by to, co jest surowym materiałem dla powieściopisarza, stało się materiałem naukowym”. Rozwinięcie tej metody nieprzypadkowo stało się udziałem francuskich uczonych. Wzorem był dla nich legendarny neurolog i psychiatra Jean-Martin Charcot, który swe seanse z chorymi pacjentkami podniósł do rangi spektaklu. Jemu zawdzięczali swoją pasję nie tylko tacy...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
