Geny i ich warianty

Ja i mój rozwój Praktycznie

Naukowcy odkrywają coraz więcej genów, które wpływają na osobowość. Między innymi gen sprzyjający temu, że Latynosi mają „gorące głowy”. Ma go co drugi Latynos i tylko... co piąty Europejczyk.

Kilka dni po zapłodnieniu zarodek składa się z zaledwie kilku komórek. Nie jest on właściwie jeszcze dzieckiem. To embrion. Jednak ten embrion zawiera w sobie wszystkie informacje o przyszłym organizmie: poczynając od tych dotyczących postury i budowy ciała, przez kolor włosów, kształt nosa i zębów, aż po tendencje do określonych zachowań. Wszystko to zapisane jest w materiale genetycznym.

W przyszłości informacje te, uzupełnione o doświadczenia z okresu ciąży, porodu i wczesnego dzieciństwa, określą zachowanie dziecka w nowym otoczeniu, będą warunkować sposób, w jaki będzie ono reagować na wszystko, co się wokół niego dzieje. Czy jednak przed przyjściem dziecka na świat możemy cokolwiek powiedzieć o jego osobowości, o określonych tendencjach do pewnych zachowań? W jaki sposób geny wpływają na przeżycia emocjonalne oraz zachowania społeczne i moralne w pierwszych i kolejnych latach życia?

Miks genów

W szczególnych sytuacjach, np. wymagających wyostrzonej uwagi, wzmożonej motywacji, empatii czy niepokoju, praca naszego mózgu modulowana jest przez neuroprzekaźniki. Najważniejsze z nich to noradrenalina, dopamina i serotonina. To właśnie dzięki tym substancjom doskonale pamiętamy atak terrorystyczny na World Trade Center, ale także drogę do piekarni, w której bladym świtem możemy zaopatrzyć się w świeże pieczywo.

Receptory neuroprzekaźników zbudowane są z białek, których powstawanie aktywowane jest przez określone geny. Wiele genów, także te odpowiedzialne za białka receptorowe, występuje w różnych wariantach – są wielopostaciowe, polimorficzne. Oznacza to, że przypisana do każdego genu nić DNA odpowiedzialna za tworzenie określonych białek u różnych osób zawierać będzie różne cząsteczki. Może to prowadzić do powstania odmiennych aminokwasów, a przez to do produkcji zupełnie odmiennych białek. Jeśli takie wyprodukowane białko tworzy receptor, wówczas jego połączenie z neuroprzekaźnikiem odpowiadającym za przekazanie konkretnych emocji może być gorszej lub lepszej jakości. Dla zobrazowania tego zjawiska porównajmy połączenie białek receptorowych z neuroprzekaźnikiem do otwierania zamka kluczem: dobre połączenie receptor–neuroprzekaźnik będzie podobne do otwierania kluczem dobrze naoliwionego zamka, zaś gorsze połączenie – do otwierania kluczem zamka zardzewiałego. Choć klucz jest w stanie otworzyć oba zamki, to w przypadku naoliwionego dzieje się to dużo łatwiej i szybciej.

Określone warianty genów kontrolując tworzenie białek przeznaczonych do produkcji, redukcji i transportu neuroprzekaźników, będą miały zatem wpływ na to, jakie reakcje emocjonalne będą u danego osobnika pojawiać się częściej (bo będą „przywoływane” szybciej), a jakie rzadziej. W ten właśnie sposób geny moderują ludzki temperament. W zależności od zasobów genetycznych jedna osoba będzie wolała w wolnym czasie skakać ze spadochronem, inna zaś siedzieć w wygodnym fotelu przy kominku, z książką w ręku.

POLECAMY

Na przestrzeni lat przeprowadzono wiele badań naukowych, które potwierdziły związek pomiędzy aktywnością określonych genów z jednej strony i cechami osobowości czy chorobami psychicznymi z drugiej strony. Nie oznacza to jednak, że każdy człowiek z określonym wariantem genu będzie dysponował określoną cechą. Właściwości osobnicze, nawet te dotyczące koloru włosów, z reguły wiążą się ze współwystępowaniem wielu genów i wariantów genowych. Można powiedzieć, że jeden gen wyjaśnia jedynie ułamek zróżnicowania danej cechy. Co więcej: każdy gen, każdy jego wariant odgrywa jakąś niewielką rolę w całokształcie funkcjonowania i wyglądu człowieka. Całą sytuację jeszcze bardziej gmatwa fakt, że zarówno pojedyncze geny, jak i ich warianty dopiero wtedy nabierają znaczenia, gdy występują w połączeniu z określonymi doświadczeniami.

Nowa bajka czy wciąż ta sama?

Wśród genów, których związek z cechami...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI