Sądzą też, że dzieci próbują wpływać na rzeczywistość mocą swych myśli, pragnień, życzeń, wypowiadanych słów i tajemniczych gestów. Benja-min Spock – autor poradników dla rodziców tak ostrzegał: „Kiedy dzieci w wieku trzech czy czterech lat zmyślają jakąś historię, nie kłamią – co zarzucalibyśmy dorosłemu. To tak żywo działa ich wyobraźnia. Nigdy nie są pewne, gdzie kończy się rzeczywistość, a zaczyna fikcja. [...] Zdarza się czasem, że ojciec czy matka sami żyją w świecie własnej imaginacji i zachwyceni bujną wyobraźnią dziecka przeładowują ją jeszcze bajkami tak, że razem z nim przebywają głównie w świecie baśni. [...] Zainteresowania dziecka zostają odwrócone od prawdziwych ludzi i rzeczy, tak że będzie mu potem znacznie trudniej przystosować się do świata”.
W psychologii rozwojowej źródeł przekonania o dziecięcej niezdolności do różnicowania między fantazją a rzeczywistością należy szukać w dziele Jeana Piageta, sprzed osiemdziesięciu już prawie lat, w którym wykładał „jak sobie dziecko świat przedstawia”. Zdaniem tegoż autora, aż do siódmego, ósmego roku życia, dzieci nie potrafią odróżnić prawdy od fikcji, świata wewnętrznych przeżyć i pragnień od świata zewnętrznego. Brak takiej zdolności jest wynikiem sposobu myślenia dzieci o świecie, całkowicie odmiennego od sposobu myślenia dorosłych. Dziecko miesza swoje ja i świat zewnętrzny. Swój punkt widzenia uważa za absolutny i nie zdaje sobie sprawy z własnego subiektywizmu. Sądzi, że inni spostrzegają świat i myślą tak samo jak ono. Uznając swoje przekonania za prawdziwe, dziecko nie będzie szukało dowodów na ich potwierdzenie i nie będzie wobec nich krytyczne.
Przez wiele lat nie było nikogo, kto zadałby sobie trud, albo raczej ośmieliłby się zakwestionować poglądy Piageta. Dopie-ro od niedawna daje się obserwować zmianę w podejściu do tego zagadnienia. I oto okazuje się, że możliwości dzieci były zdecydowanie niedoceniane. Dzieci potrafią odróżniać fantazję od rzeczywistości. Jedynie niektóre dzieci i tylko w niektórych sytuacjach mają ograniczone zdolności odgraniczania świata fantazji od świata realnego.
Problem granicy między fantazją a rzeczywistością może dotyczyć zarówno rozumowania dzieci, jak i systemu uznawanych przez nie przekonań. Otóż zdarza się, że dzieci przypisują pewnym zdarzeniom fantastyczne przyczyny lub oczekują fantastycznych skutków, może być też tak, że po prostu są przekonane, że niezwykłe istoty posiadające nadzwyczajne zdolności istnieją naprawdę.
Fantastyczną przyczyną zdarzeń mogą być magia i czary. W jednym z eksperymentów dotyczących myślenia przyczynowo-skutkowego dzieci badano skłonność do stosowania magicznych wyjaśnień zjawisk. W badaniach wykorzystano drewniane pudełko z zainstalowanym na zawiasach ekranem i zapadnią ukrytą na jego powierzchni. Najpierw demonstrowano, w jaki sposób porusza się ekran. Potem pokazywano dzieciom drewniany klocek i umieszczano na powierzchni pudełka. Następnie pokazywano trik: zapadnia opadała, klocek chował się do pudełka, a ekran opadał płasko na p...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
