Ekscentryk i sztuczna inteligencja

W połowie listopada ubiegłego roku można było przeczytać w Internecie informację: „Inżynierom z IBM udało się przeprowadzić neurocybernetyczną symulację komputerową, która swoim poziomem skomplikowania odzwierciedla mózg kota”. Dalekosiężnym celem projektu – pisano dalej – jest dokonanie symulacji na poziomie człowieka. Autorzy tego doniesienia zapomnieli jednak dodać, że z punktu widzenia historii badań nad sztuczną inteligencją nie jest to nic nowego. W roku 1943 neurofizjolog Warren Sturgis McCulloch (1898–1969) i logik Walter Pitts (1923–1969) przedstawili w jednym ze swych artykułów pierwszy arytmetyczno-logiczny model neuronu. Tak zwany neuron McCullocha-Pittsa, bardzo uproszczony matematyczny wzorzec neuronu biologicznego, miał być podstawowym blokiem sieci neuronowych. Jego pomysłodawcy nie wyszli jednak poza teorię. Piętnaście lat później Frank Rosenblatt oraz inżynier Charles W. Wightman skonstruowali najprostszy typ sieci neuronowej. Rosenblatt nazwał go Perceptronem. Co ciekawe, w swych symulacjach systemu nerwowego amerykański neurobiolog odwoływał się właśnie do przykładu kota.

Frank Rosenblatt Urodził się 11 lipca 1928 w New Rochelle (w stanie Nowy Jork). Był synem Franka Ferdinanda Rosenblatta (1882–1927) i Katherine Rose Rosen­blatt z domu Golding (1885–1968). Jego ojciec pochodził z Kijowa. Mieszkał w Wiedniu, podróżował po Rosji, gdzie poznał m.in. Leona Trockiego; pisał artykuły do prasy amerykańskiej o pogromach żydowskich w Rosji. Ojciec Franka naturalizował się w USA (1909) i uzyskał w roku 1916 doktorat z ekonomii politycznej w Columbia University. Pozostawił w rękopisie prace (np. M. Tugan Baranowsky and other Russian economists, 1908) uważane za interesujące analizy ekonomiczne. Frank miał dwoje starszego rodzeństwa, siostrę Bernice, z męża Evans (1912–2000) oraz brata Mauricego (1915–2005), polityka, lobbystę, wpływowego animatora zakulisowych działań politycznych w Waszyngtonie, który przyczynił się do upadku senatora Josepha McCarthy’ego w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku (by uzys­kać poparcie amerykańskich katolików do usunięcia McCarthy’ego z jego stanowiska, spotkał się z papieżem Piusem XII). Frank studiował na Cornell University w Ithaca, gdzie w roku 1950 uzyskał tytuł bakałarza (A.B.), a w roku 1956 promował się na doktora na podstawie dysertacji   „The k-coefficient design and trial application of a new technique for multivariate analysis”. Po studiach rozpoczął pracę w Cornell Aeronautical Laboratory w Buffalo jako członek zespołu i (od roku 1959) kierownik sekcji systemów kognitywnych. Równocześnie prowadził wykłady z psychologii. W roku 1966 przeniósł się do sekcji neurobiologii i badań nad zachowaniem, która powstała w ramach nowo utworzonego fakultetu nauk biologicznych. Objął tam stanowisko profesora nadzwyczajnego (associate professor). Sekcją tą kierował do śmierci. Frank Rosenblatt zmarł tragicznie 11 lipca 1971 nieopodal Easton w stanie Maryland.Uroczystości żałobne odbyły się 16 lipca w Interfaith Chapel przy Cornell University. Jego prochy złożono na Quick Cemetery w Brooktondale (Nowy Jork) pod wielkim głazem w kształcie serca. W roku 2004 międzynarodowa organizacja IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers – Instytut Inżynierów Elektryków i Elektroników) ufundowała „The Frank Rosenblatt Award” – nagrodę przyznawaną za wkład w rozwój szeroko pojętego modelowania komputerowego. Postać Rosenblatta wprowadził Stanisław Lem do jednego z opowiadań w Dziennikach Gwiazdowych.

Od Perceptronu do sterylizacji
Perceptron był po części urządzeniem elektromechanicznym, po części zaś elektronicznym. Służył do rozpoznawania prostych obrazów, takich jak znaki alfanumeryczne. Zastosowano w nim proces uczenia się jako metodę programowania tego systemu. Prototyp miał istotne słabości, był czuły na wielkość rozpoznawanych obiektów oraz ich położenie w polu widzenia. Z drugiej jednak strony działał poprawnie nawet po uszkodzeniu części elementów. Była to pierwsza maszyna zdolna do nauki nowych umiejętności metodą „prób i błędów” oparta o sieci neuronowe symulujące ludzki proces myślenia. Środki masowego przekazu obszernie opisywały ten bardzo kosztowny, ale też intrygujący projekt.

W roku 1962 Rosenblatt opublikował książkę pod tytułem Principles of neurodynamics: Perceptrons and the theory of brain mechanisms, którą wykorzystywał w pracy uni[-]wersyteckiej. Jego wykłady poświę[-]cone teorii mechanizmów mózgowych stanowiły syntezę różnorodnych badań i rozważań teoretycznych z bardzo szerokiego obszaru eksploracji naukowych. Warto podkreślić, że były one przeznaczone zarówno dla studentów kierunków nauk ścisłych oraz technicznych, jak i dla humanistów. Rosenblatt nie podsycał nietwórczych i prowadzących na manowce sporów między przedstawicielami różnych dziedzin na temat tego, którzy z nich zajmują się „prawdziwą nauką”. Wręcz przeciwnie, uważał, że poznanie tajemnic działania umysłu jest zadaniem wykraczającym poza możliwości jednej dyscypliny naukowej. Dlatego zachęcał do wspólnych badań studentów o skrajnie odmiennych zainteresowaniach i zdolnościach.

W roku 1969 Marvin Lee Minsky, kognitywista i filozof, oraz Sey[-]mour Papert – informatyk, pedagog, później współtwórca Lego Mindstorms, podważyli sens prac Rosenblatta, sugerując (zresztą niesłusznie) ograniczenia i wadliwość liniowej sieci neuronowej, do której odwoływał się on w swych modelach. Wskutek tego na ponad dekadę zablokowano dotacje na tego rodzaju projekty. Przez kolejne lata nie prowadzono istotnych badań nad sztuczną inteligencją. Niektórzy uważają, że Minsky był uprzedzony do Rosenblatta. Ba, miał być nawet jego zdeklarowanym wrogi...