Rozważmy przypadek Piotra. Piotr to bardzo dobry student. Na trzecim roku studiów dostaje stypendium naukowe. Ostatnią sesję zakończył ze średnią 4,8! Rodzice, którzy zawsze wspierali syna w jego dążeniach, są z niego bardzo dumni. Nie tylko oni wysoko oceniają dokonania Piotra. Pewien bardzo szanowany i niezwykle wymagający profesor, wpisując mu piątkę do indeksu po świetnie zdanym egzaminie, stwierdził, że to wybitny student. Znajomi szczerze gratulowali Piotrowi, bo ich zdaniem jest osobą, która ciężką pracą zasłużyła na takie wyniki. Co na to on sam? Otóż Piotr uważa siebie za przeciętniaka. Owszem, cieszy się, jak mówi, „z niezłych wyników”, ale to radość ulotna, chwilowa. Na pochwały odpowiada, że po prostu ma masę szczęścia, a ciężka praca to tylko dowód na to, że jest mało zdolny i musi się dużo uczyć. Nie potrafi docenić swoich szerokich zainteresowań i osiągnięć. Co więcej, uważa za dziwne, że inni tak go chwalą. Może to tylko kurtuazja, a może czegoś od niego oczekują? Twierdzi, że kolejna sesja pójdzie mu już dużo gorzej. Sądzi, że po studiach ma raczej małe szanse, żeby szybko znaleźć dobrą pracę. Uważa, że jest bardzo wielu znacznie lepszych od niego kandydatów.
Życie z niską samooceną
Piotr, to modelowy przykład człowieka o niskiej samoocenie. Pomimo wielu osiągnięć i sukcesów ocenia siebie raczej nisko. Tak jak ludzie o obniżonej samoocenie ma słabo rozbudowaną wiedzę na swój temat, szczególnie w zakresie pozytywnych aspektów własnego funkcjonowania. Nie potrafi dostrzec swoich mocnych stron, w przeciwieństwie do otaczających go ludzi, którzy go bardzo cenią. Co typowe dla osób o niskiej samoocenie, Piotr nie przyjmuje pozytywnych informacji na swój temat. Odrzuca je, uważając za mało wiarygodne, czy wręcz podejrzane.
Dlaczego tak się dzieje? Czy pochwały nie sprawiają mu radości, czy może nie potrafi ich przyjąć i włączyć w obraz własnej osoby? Otóż, dla osób o niskiej i wysokiej samoocenie pochwały mają taką samą wartość nagradzającą. Różnica w ich odbiorze polega jednak na tym, że ci pierwsi cieszą się nimi bardzo krótko. Ich radość z sukcesów, pochwał, czy wyrazów akceptacji jest bardzo szybko niwelowana przez automatycznie powstające negatywne refleksje na swój temat. Zaczynają przypominać sobie inne doświadczenia, w których mimo starań sukcesu nie odnieśli, lub też sytuacje, w których mimo bardzo silnego pragnienia – nie zostali docenieni przez grupę.
Badania Joanne Wood, amerykańskiej psycholog, pokazują, że osoby o niskiej samoocenie nie są w stanie dłużej pozostać w dobrym nastroju. Natychmiast wyszukują powody, które mogłyby go popsuć. Z kolei gdy mają kiepski nastrój, automatycznie zaczynają przypominać sobie negatywne doświadczenia z przeszłości, potęgujące przygnębienie. Inaczej funkcjonują osoby o wysokiej samoocenie – one, doświadczając przygnębienia, przypominają sobie pozytywne doświadczenia ze swojego życia. W ten sam sposób czynią będąc w nastroju pozytywnym. Melancholia trwa więc u nich krócej, a pozytywny nastrój utrzymuje się dłużej.
Można by stwierdzić, że osoby o niskiej samoocenie działają na własną szkodę. W pewnym sensie tak właśnie jest. Powstaje jednak pytanie: dlaczego tak się dzieje? Jednym z wyjaśnień może być opis działania jednego z silniejszych motywów kierujących zachowaniami człowieka, jakim jest dążenie do podtrzymania spójności obrazu własnej osoby. A mianowicie, jeśli oceniamy się wysoko, to taki właśnie obraz siebie chcemy utrzymać. Przyjmujemy więc wtedy częściej informacje pozytywne, a odrzucamy negatywne. Gdy oceniamy siebie nisko, za prawdziwe uważamy negatywne informacje na własny temat. Pozytywne stwierdzenia, owszem, mogą nas cieszyć, ale tylko przez chwilę, gdyż – w naszym mniemaniu – rozmijają się z prawdą i nie mogą zostać trwale zaakceptowane.
Siła dążenia do zachowania spójności w obrazie własnej osoby uja...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
