Według „Ustawy o systemie oświaty” szkoła realizuje prawo każdego obywatela (w tym oczywiście dzieci i młodzieży) do kształcenia, dostosowując treść, metody i organizację nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów. Sprawuje funkcję opiekuńczą, w tym wobec uczniów niepełnosprawnych, pozostających w trudnej sytuacji życiowej oraz szczególnie uzdolnionych. Wspomaga rodziców w procesie wychowania.
W powszechnym odczuciu szkoła kładzie zbyt duży nacisk na edukację przedmiotową, a nie zajmuje się wychowaniem dzieci i młodzieży. Nauczyciele jednak muszą angażować się w proces wychowania, albowiem jest on wpisany (w wyżej wspomnianej ustawie) w ich rolę. Nauczyciel jest i edukatorem, i wychowawcą. Specyfika efektów jego pracy (wszak efektem są zmiany, jakie dokonują się w innej osobie) sprawia, że ocena stopnia przygotowania do zawodu jest złożona, a proste kryteria, stosowane w innych rodzajach pracy, nie są wystarczające. Weźmy pod uwagę podstawowe pytanie stawiane przez pracodawcę: czy pracownik ma wystarczające przygotowanie merytoryczne do realizowania konkretnych zadań? Określenie „merytoryczne” odnosi się do znajomości tematu, a więc posiadanej wiedzy, którą należy wykorzystywać w pracy. Odnosząc to pytanie do wymaganych kompetencji nauczyciela, trzeba wziąć pod uwagę całą złożoność roli nauczyciela: wiedzę z wykładanego przedmiotu, wiedzę na temat metodyki nauczania, wiedzę na temat radzenia sobie z problemami wychowawczymi itp.
Czy sama wiedza wystarczy do efektywnego pełnienia roli nauczyciela? Niestety, nie. W zawodzie nauczyciela obok wiedzy liczą się również umiejętności, czyli opanowana sprawność przekładania teorii na działanie. Jednak nawet ten warunek – tzn. połączenie wiedzy i umiejętności – może okazać się niewystarczający. Badania przeprowadzone przez J. Pyżalskiego i zespół w ramach grantu Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi ujawniły, że 66 proc. nauczycieli uważa, iż w tym zawodzie bardzo ważne są również określone predyspozycje osobowościowe. A więc według samych nauczycieli nie każdy się do tego zawodu nadaje. Zależność między predyspozycjami osobowościowymi a wyuczonymi umiejętnościami jest złożona i wymaga właściwej oceny każdego z tych czynników. Jakie więc cechy wrodzone lub nabyte ułatwiają pełnienie roli nauczyciela? Czego nauczyciel można się nauczyć w procesie samoedukacji czy doskonalenia zawodowego, aby zwiększać swoje kompetencje?
Nauczyciel dydaktyk
Uczy się i uzupełnia swoją wiedzę
Jednym z podstawowych zadań szkoły jest nauczanie przedmiotowe. Nauczyciele obecnie muszą się legitymować wykształceniem co najmniej licencjackim w zakresie wykładanych przedmiotów. Ten wymóg zabezpiecza od strony formalnej odpowiednio wysoki poziom zajęć. Jednak utrzymanie wysokiego poziomu zajęć wymaga od nauczyciela ciągłego i systematycznego rozwoju i uczenia się. Aby być dobrze przygotowanym do prowadzenia lekcji, nie wystarczy znać wykładany temat, ale też trzeba orientować się w najnowszych trendach, odkryciach, kierunkach i osiągnięciach nauki. Na przykład dobrze byłoby, gdyby historyk orientował się we współczesnych interpretacjach różnych faktów z dziejów, polonista znał nowe trendy w literaturze i sztuce, fizyk potrafił pokazać zastosowanie przekazywanej wiedzy w najnowszych zdobyczach techniki, a nauczyciel WF interesował się nowymi dziedzinami sportu czy osiągnięciami najlepszych sportowców. Systematyczne uzupełnianie wiedzy z danej dziedziny jest bardzo ważne z kilku powodów: nauczyciel w sposób naturalny staje się dla ucznia wzorem do naśladowania, daje przykład, że warto i trzeba się uczyć przez całe życie. Przekazując uczniom najnowszą wiedzę, wpisuje się również w rolę autentycznego autorytetu (tzw. autorytetu wiedzy). Ponadto, dzięki systematycznemu pogłębianiu i uzupełnianiu wiedzy z wykładanego przedmiotu i wiedzy ogólnej, nauczyciel broni się przed rutyną i wypaleniem zawodowym.
Potrafi przekazać wiedzę
Dobra znajomość nauczanego przedmiotu nie jest jednak wystarczającym warunkiem do osiągania sukcesów dydaktycznych. Równie ważny jest sposób przekazywania wiedzy. Język, konstrukcja zdań, wywód logiczny czy formalny sposób prezentacji materiału muszą być dostosowane do poziomu ro...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
