Ciało pamięta o przemocy

Chcesz dowiedzieć się więcej? Weź udział w OGÓLNOPOLSKIM KONGRESIE PSYCHOLOGÓW I PSYCHOTERAPEUTÓW!

Powodem wielu dolegliwości fizycznych może być doznana w dzieciństwie przemoc, o której pokrzywdzona osoba „zapomniała” lub której nigdy nie łączyła ze swoimi dolegliwościami. Problemy zdrowotne, objawy somatyczne, choroby i zaburzenia mogą pomóc profesjonalistom w rozpoznaniu, jakiej przemocy osoba ta doznała w dzieciństwie – nawet wtedy, gdy traumatyczne zdarzenie jest niedostępne świadomości.

Pani B. często brakuje tchu, bez powodu ciągle jest spięta. Serce skacze jej w piersi, a ciśnienie gwałtownie się zmienia. Cierpi z powodu bólów głowy. Nie może spać i narzeka na zaburzenia odżywiania: albo nie ma apetytu, albo objada się bez opamiętania. Lekarze twierdzą jednak, że nic jej nie dolega.

Wiele osób takich jak pani B. po wizytach u różnych specjalistów słyszy w końcu: „Ma pani/pan nerwicę, proszę szukać pomocy u psychologa”. W trakcie psychoterapii pacjenci mają szansę dotrzeć do przyczyn problemów somatycznych, które często mają swoje źródło w doznanej przemocy, „zapomnianej” lub niełączonej nigdy z bólem ciała.

Pamięć o przemocy

Obserwacja problemów zdrowotnych pacjentów zainspirowała mnie do dokładniejszego zbadania związków pomiędzy chorobami występującymi w trakcie życia a rodzajami doznanych w dzieciństwie krzywd, takich jak przemoc emocjonalna, fizyczna, seksualna, alkoholizm matki i ojca. Skonstruowałam Kwestionariusz Dolegliwości Somatycznych, który wypełniali uczestnicy prowadzonej przeze mnie terapii oraz osoby dobrane losowo. Dzięki temu usystematyzowałam dolegliwości fizyczne na tyle, by móc je wykorzystywać jako skuteczną pomoc w diagnozowaniu i terapii osób skrzywdzonych.

Ważne okazało się ustalenie, jak długo osoby z problemami somatycznymi doświadczały przemocy: czy była ona jednorazowa, czy też chroniczna. Osoby badane pamiętały, że przemoc emocjonalna rozpoczynała się w ich wczesnym dzieciństwie (około 3. roku życia) i kończyła w późnej młodości. Przemoc fizyczna zaczynała się zazwyczaj przed 3. rokiem życia i na ogół kończyła się około 12. roku życia (choć bywało, że trwała aż do ukończenia przez ofiary 21 lat). Badani, którzy wychowywali się w rodzinach alkoholowych, informowali, że ojcowie pili „od zawsze”, zaś pijące matki pamiętali od mniej więcej 8. roku swojego życia. W przypadku przemocy seksualnej z dotykiem (pieszczoty i penetracja) ofiary także twierdziły, że pamiętają ją „od zawsze”, zaś jej koniec następował na ogół około 15. roku życia, choć w niektórych przypadkach utrzymywała się ona aż do 21. roku życia pokrzywdzonych. Z kolei przemoc seksualna bez dotyku trwała zazwyczaj od około 2. do 17. roku życia (w skrajnym przypadku do 25. roku życia).

Tak długie doświadczanie przemocy może powodować rozmaite dolegliwości somatyczne. Doświadczane w dzieciństwie zdarzenia traumatyczne mają wpływ na strukturę osobowości. Obciążają nadmiernie mechanizmy regulacji psychicznej i zmniejszają odporność. Emocje, niepokój, napięcia powstałe w wyniku urazu uruchamiają wzmożoną czujność na „niebezpieczeństwa”, niezależnie od tego, czy one rzeczywiście istnieją, czy nie. Powstaje przymus sprawowania kontroli nad otoczeniem, wynikający z przekonania, że nawet drobna niemożność w tym względzie doprowadzi do katastrofy. Wszystko to w połączeniu z predyspozycjami genetyczno-konstytucjonalnymi inicjuje proces chorobowy lub prowadzi do jego rozwoju. Tak powstają problemy psychosomatyczne.

Cierpienia fizyczne

U 75 procent kobiet, które w dzieciństwie doznały przemocy seksualnej, najczęściej występują problemy ginekologiczne. Kobiety już w młodym wieku przechodzą operacje narządów rodnych, czują dyskomfort w okolicy genitaliów, w tym niespodziewane stymulacje, mają kłopoty z chodzeniem lub siedzeniem z powodu bólu krocza, cierpią z powodu ostrych lub chronicznych zmian odbytnicy, upławów z pochwy i infekcji narządów rodnych. Mają także bolesne menstruacje, prowadzące niekiedy aż do utraty przytomności, a także uciążliwy syndrom przedmenstruacyjny, połączony z agresywnymi zachowaniami i utratą kontroli nad nimi. Takie kobiety zgłaszają problemy z zajściem w ciążę oraz poronien...