Życie intymne w spektrum

Psychologia i życie

Wokół autyzmu oraz rozwoju seksualnego osób autystycznych narosło wiele mitów. A przecież nikt nie ma prawa odbierać nikomu pragnienia intymności, odczuwania pożądania. Tyle tylko, że często dochodzi do zagubienia w adekwatnym odczytywaniu tych potrzeb. Zarówno przez człowieka autystycznego, jak i nieautystyczne otoczenie.

W znanym serialu komediowym Chucka Lorre i Billa Prady’ego Teoria wielkiego podrywu,  Jim Persons zagrał jedną ze swoich lepszych ról –  Sheldona. Funkcjonowanie bohatera, jako obraz spektrum autyzmu, pozostaje w sferze domysłów. Jednakże przyglądając się perypetiom tego młodego mężczyzny zwracają uwagę pewne charakterystyczne odmienności. Jim Person odgrywa postać bardzo przywiązaną do rutyny, z licznymi powtarzającymi się schematycznymi zachowaniami, pełną trudności adaptacyjnych wymagających drobiazgowego uwzględnienia szczegółów. Sheldon często przejawia zauważalne odmienności w funkcjonowaniu społecznym, jego reakcje emocjonalne wydają się nieczytelne, zaskakujące, często niedostosowane do sytuacji społecznej, w której się znalazł. W jego wypowiedziach  wybrzmiewają intensywne zainteresowania, zauważalne są trudności w rozpoznawaniu sarkazmu.
W filmie możemy przyjrzeć się wielu scenom, przedstawionych w nieco komediowym świetle, próby nawiązania relacji damsko-męskiej oraz jego sposoby w nich funkcjonowania. Czy rozwój w spektrum autyzmu rzeczywiście ogranicza życie seksualne? Czy wręcz przeciwnie, sfera intymna osób autystycznych może być zaskakująca i często nierozpoznana dla świata ludzi rozwijających się w sposób normatywny?
Aby lepiej zobrazować złożoność ludzkiej seksual­ności wybitni amerykańscy psychologowie  Martin Seligman i David Rosenhan opisali życie erotyczne jako układ pięciu przenikających się w sobie warstw. Zaliczyli do nich:

  • tożsamość płciową: płeć żeńską, męską, niebinarną, transwestytyczną, transgenderyczną, transseksualną, autogynefiliczną (niezgoda na własną płeć męską i odczuwanie podniecenia seksualnego w trakcie fantazjowania o sobie samym jako kobiecie);
  • orientację seksualną: heteroseksualną, biseksual­ną, homoseksualną, autoseksualną, aseksualną;
  • preferencje seksualne;
  • rolę płciową,
  • realizację seksualną.

Przyjrzyjmy się tym warstwom w kontekście osób ze spektrum autyzmu (ASD).

Odmienności w kształtowaniu się tożsamości

Rozwój seksualny jest złożonym procesem, na który mają wpływ nasze uwarunkowania genetyczne, ale także czynniki fizyczne, emocjonalne i społeczne. Tożsamość płciowa to najwcześniej kształtująca się warstwa życia erotycznego człowieka. Rozwój jej zaczyna się  już w pierwszych latach życia dziecka, a niebagatelny wpływ na jego przebieg ma powstająca relacja z osobami na różne sposoby dla niego ważnymi. Swoje „trzy grosze” dorzucają także: otoczenie, interakcje społeczne oraz osobiste zainteresowania dziecka.
W przypadku osób z ASD musimy pamiętać, że ich rozwój sensoryczny i motoryczny przebiega inaczej niż u osób rozwijających się w typowy sposób. Ta odmienność ma zasadnicze znaczenie dla kształtowania się więzi z głównym opiekunem, która z kolei – jak już powiedzieliśmy – jest jednym z ważniejszych czynników kształtujących rozwój seksualny dziecka. 
Badania pokazują, że w grupie dorosłych osób ze stwierdzonym ASD około dziewięciu procent to osoby transpłciowe – to odsetek znacznie wyższy niż wśród osób nieautystycznych. Studia Alexy Pohl i in. z 2014 r. ujawniły znacznie wyższy odsetek autystycznych kobiet z dysforią płciową (a więc tych, u których występuje niezgodność pomiędzy płcią biologiczną a tożsamością płciową) w porównaniu z analogiczną grupą wiekową osób nieautystycznych. Z kolei wyniki analizy dokonanej przez Annelou DeVries i in. z 2010 r. wykazały, że niemal osiem procent pacjentów kliniki zaburzeń tożsamości płciowej stanowili pacjenci spełniający kryteria ASD.  Badania te znajdują swoje odzwierciedlenie w gabinetach polskich specjalistów. Obecnie przykładowo obserwuje się, że bardzo duża część młodzieży zgłaszającej się po pomoc z problemami związanymi z dysforią płciową prezentuje obraz rozwoju w spektrum autyzmu.
Czy można jakoś zapobiegać tego rodzaju problemom u osób autystycznych albo przynajmniej łagodzić ich przebieg? Dotychczasowe doświadczenia terapeutyczne dają pewne nadzieje.  Duże znaczenie ma rozwój zdolności do budowania więzi, kontaktu z sobą, rozpoznawania kodów emocjonalnych, rozwój zdolności komunikacji, wreszcie praca nad budowaniem świadomości własnego ciała oraz rozumieniem przeżywanych stanów i emocji. Jednak ze względu na wpływ czynników biologicznych, na wystąpienie wielu r...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI