Teoria inteligencji wielorakich (teoria IW) Howarda Gardnera powstała na początku lat osiemdziesiątych XX wieku. Opracowana została w opozycji do tradycyjnych sposobów pojmowania i definiowania inteligencji jako jednolitej cechy umysłu jednostki.
Według Gardnera, inteligencja jest potencjalną zdolnością rozwiązywania problemów, opierającą się na przetwarzaniu informacji. Zaproponowane przez niego pluralistyczne podejście zakłada, że ludzie posiadają kilka rodzajów inteligencji, których źródłem są uwarunkowania biologiczne i zdobywane przez całe życie doświadczenia. Innymi słowy, inteligencja jest zdolnością rozwiązywania problemów lub tworzenia produktów, które mają konkretne znaczenie w danym środowisku czy kulturze.
Kompetencje oraz sprawności poznawcze człowieka opisuje się w kategoriach zbioru zdolności, talentów czy też umiejętności umysłowych. Podstawą do stworzenia teorii inteligencji wielorakich były badania, które H. Gardner wraz z zespołem współpracowników prowadził w zakresie psychologii i neuropsychologii od początku lat siedemdziesiątych XX wieku.
Osiem różnych inteligencji
Gardner wyodrębnił osiem inteligencji. Są one niezależne, co oznacza, że wysoki poziom jednej inteligencji nie wymaga podobnie wysokiego w innej.
Inteligencja muzyczna to zdolność objawiająca się wrażliwością na rytm, wysokość dźwięku, melodię i harmonię. Jest to też umiejętność odbierania, rozumienia i tworzenia kompozycji muzycznych. Właściwości te posiadają wykonawcy, dyrygenci, kompozytorzy, krytycy muzyczni i wrażliwi odbiorcy. Przykładem osoby obdarzonej wyjątkową inteligencją muzyczną jest Yehudi Menuhin. Na podstawie badań neuropsychologicznych Gardner przypuszcza, że w prawej półkuli mózgu znajdują się obszary odgrywające ważną rolę w tworzeniu i percepcji muzyki, chociaż wiadomo, że zdolności muzycznych jako takich nie można zlokalizować równie precyzyjne jak zdolności językowych, tzn. znaleźć w korze mózgowej ośrodków za nie odpowiedzialnych.
Inteligencja cielesno-kinestetyczna to zdolność do specyficznego opracowania informacji potrzebnych do rozwiązania konkretnego problemu cielesno-kinestetycznego, czyli umiejętność zręcznego używania całego ciała lub poszczególnych jego części. Szczególne predyspozycje w tym zakresie posiadają tancerze, sportowcy, choreografowie, chirurdzy, ale jest ona także bardzo ważna w codziennym funkcjonowaniu każdego człowieka. Osobą obdarzoną wysoką inteligencją cielesno-kinestetyczną według Gardnera jest genialny amerykański baseballista Babe Ruth.
W mózgu ośrodek kontroli ruchów ciała znajduje się w korze ruchowej, przy czym każda półkula mózgowa kieruje ruchami przeciwnej strony ciała. Wiedza cielesno-kinestetyczna potrzebna jest nie tylko do poruszania, ale ważna jest także jako umiejętność rozwiązywania problemów – zdolność wykorzystywania swojego ciała do wyrażania emocji (np. w tańcu), udziału w grze (np. w sporcie), wytworzenia nowego produktu (np. opracowanie wynalazku).
Inteligencja logiczno-matematyczna jest umiejętnością prowadzenia wnikliwych obserwacji i zdolnością wyciągania z nich wniosków – to zdolność liczenia, określania ilości, stawiania hipotez i rozpoznawania wzorów. Określana bywa mianem „myślenia naukowego”. Proces rozwiązywania problemu u osób o wysokiej inteligencji logiczno-matematycznej jest zadziwiająco szybki – znajdują rozwiązanie zanim problem wyartykułują, trudno im nawet prześledzić ten proces, mimo że zachodzi w ich umyśle. Inteligencję logiczno-matematyczną posiadają matematycy, fizycy, księgowi, informatycy, naukowcy. Przykładem znanej osoby o wysokiej inteligencji logiczno-matematycznej jest Barbara McClintock – laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii.
Inteligencja językowa to zdolność myślenia słowami i używania języka w sposób złożony w mowie, a także czytania ze zrozumieniem, rozumienia składni i symboli językowych. Charakterystyczna jest dla pisarzy, poetów, dziennikarzy, prawników. Wysoko rozwinięta inteligencja językowa cechowała znakomitego poetę T.S. Eliota.
Inteligencja przestrzenna to zdolność rozwiązywania problemów przestrzennych, myślenia w trzech wymiarach. Wysoki jej poziom charakterystyczny jest dla architektów, żeglarzy, inżynierów, rzeźbiarzy, architektów wnętrz, a także dla osób uzdolnionych matematycznie i szachistów. Badania mózgu pokazały, że tylne rejony kory czołowej prawej półkuli mózgu odgrywają decydującą rolę w przetwarzaniu informacji przestrzennych – uszkodzenie tych rejonów upośledza zdolności odnajdywania drogi, rozpoznawania twarzy i scen oraz zauważania szczegółów.
Inteligencja interpersonalna to zdolność rozumienia relacji międzyludzkich, odczytywania zamiarów, motywacji i pragnień innych, nawet kiedy są one skrywane. Inteligencja interpersonalna opiera się na istotnej zdolności dostrzegania różnic między innymi osobami, w szczególności różnic w ich nastrojach, temperamentach, motywacjach i intuicjach. Wysoką inteligencję interpersonalną posiadają przywódcy polityczni i religijni, nauczyciele, terapeuci.
Według Gardnera przykładem takiej osoby jest Anna Sullivan – nauczycielka głuchej i niewidomej He...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
