Prof. dr hab. Wiesława Limont jest psychologiem, kierownikiem Zakładu Edukacji Artystycznej w Instytucie Artystycznym Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Zajmuje się psychologią sztuki i percepcji wzrokowej, psychologią twórczości i zdolności. Jest autorką licznych artykułów i książek, m.in.: Synektyka a zdolności twórcze, Edukacja uczniów zdolnych (w druku).
Uczniowie w szkole zachowują się bardzo różnie. Niektórzy nie mogą usiedzieć na miejscu, kręcą się, nieustannie gadają, zadają mnóstwo pytań (nie zawsze na temat) i przeszkadzają w prowadzeniu zajęć. Część z nich jest nadmiernie ruchliwa, inni reagują zbyt emocjonalnie, a jeszcze inni przejawiają wyraźne upodobania w zakresie określonych doznań sensorycznych. Problemy stwarzają też uczniowie ,,nieobecni duchem”, ,,bujający w obłokach’’, nieuczestniczący aktywnie w lekcjach, albo przeciwnie – ci, którzy zadają zbyt dużo pytań lub kwestionują prawdziwość podawanych przez nauczycieli informacji. Formułowane przez nauczycieli i pedagogów diagnozy takich uczniów są dosyć jednoznaczne: uczeń trudny, uczeń z ADHD lub ADD – konieczna jest terapia pedagogiczna i/lub psychologiczna. Warto się zastanowić, czy w każdym przypadku właściwie zidentyfikowano problem? Czy istnieje tylko jedna możliwa interpretacja takich zachowań uczniów?
Potencjał rozwojowy ucznia zdolnego
Polski psycholog i psychiatra Kazimierz Dąbrowski na początku ubiegłego wieku, analizując biografie wybitnych twórców, m.in. Franza Kafki, Michała Anioła, Ludwiga Wittgensteina, oraz na podstawie badań pacjentów – w tym dzieci i młodzieży – wyodrębnił zespół właściwości rozwojowych, charakteryzujących osoby wybitnie zdolne i twórcze. Właściwości te, związane z pasją rozwoju, którą posiadają osoby wybitnie zdolne i twórcze, nazwane zostały przez Dąbrowskiego potencjałem rozwojowym.
Potencjał rozwojowy obejmuje trzy czynniki:
pierwszy – konstytucjonalny, odziedziczalny, ujawnia się we wzmożonej pobudliwości psychicznej, wczesnym występowaniu zainteresowań, uzdolnień i talentów jednostki;
drugi – odnosi się do wpływu otoczenia społecznego na rozwój jednostki;
trzeci – to wewnętrzny dynamizm, umożliwiający autonomiczne i świadome decydowanie przez jednostkę o własnym rozwoju poprzez samowychowanie, twórcze zaprzeczenie lub potwierdzenie własnych dążeń i wpływów otoczenia. Dzięki temu czynnikowi jednostka świadomie poszukuje warunków stymulujących jej rozwój oraz eliminuje inhibitory rozwojowe.
Rozwój osób wybitnie zdolnych charakteryzuje się wyraźnym przyspieszeniem związanym z przekraczaniem cyklu biologicznego i psychicznego. Sprzyja to twórczemu rozwojowi w kierunku wybranego przez jednostkę ideału osobowości, pozwala osiągać coraz wyższy poziom rozwoju psychicznego poprzez rozdarcia, dramaty wewnętrzne, ambiwalencje, ambitendencje w zakresie wartości, postaw, wyborów.
Specyfika odczuwania i reagowania
Jedną z ważniejszych właściwości potencjału rozwojowego jest wzmożona pobudliwość psychiczna (WPP). Charakteryzuje się ona zbyt żywą i silną reakcją, nieproporcjonalną do bodźca oraz długotrwałą reakcją pozostającą w pamięci afektywnej. Dla wzmożonej pobudliwości psychicznej specyficzna jest także swoistość reakcji, polegająca na tym, że np. osoba o wzmożonej pobudliwości emocjonalnej reaguje emocjonalnie nie tylko na bodźce uczuciowe, ale i inne, na przykład sensualne lub intelektualne. Natomiast reakcja osób o wzmożonej pobudliwości wyobrażeniowej będzie miała charakter wyobrażeniowy, mimo że bodźce mogą mieć charakter intelektualny lub emocjonalny.
Wzmożoną pobudliwość psychiczną należy rozumieć jako specyficzny sposób reagowania, odbierania informacji oraz jej przetwarzania, związany z właściwościami układu nerwowego. Dąbrowski wyróżnił pięć form WPP: psychomotoryczną, sensoryczną, intelektualną, wyobrażeniową, emocjonalną. Rozwój jednostki zmierza w kierunku intensywnego przekształcania psychicznego, które jest funkcją...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
