Wyobraź sobie bohatera

Wstęp

Tym, co może zachęcać do bohaterskiego działania, jest heroiczna wyobraźnia. To zdolność do wyobrażenia sobie siebie w trudnych sytuacjach, planowania aktywności i przewidywania ich konsekwencji. Dzięki temu stajemy się gotowi do działania.

Adam Zemełka jest adiunktem w Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu. Naukowo i praktycznie zajmuje się rozwijaniem psychologii coachingu.

Artur Kasprzak, policjant polskiego pochodzenia, jest jedną z 22 ofiar huraganu Sandy, który nawiedził Nowy Jork. 30 października 2012 roku, po powrocie ze służby, zdołał wydostać z zalewanego powodzią domu sześcioro członków swojej rodziny, w tym ojca, narzeczoną i 15-miesięcznego synka. Następnie wrócił do budynku, by sprawdzić stan fundamentów. Wtedy bliscy widzieli go żywego po raz ostatni.
Postawa Artura Kasprzaka to przykład wyjątkowego poświęcenia, o czym nazajutrz informowały główne stacje telewizyjne w Stanach Zjednoczonych. Jego historię przypomniał prof. Philip Zimbardo w wykładzie o wspólnych, polsko-amerykańskich bohaterach, wygłoszonym 3 czerwca 2013 roku w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie.

POLECAMY


Philip Zimbardo – psycholog społeczny, jeden z najbardziej cenionych uczonych naszych czasów – tropił głównie ciemne strony ludzkiej natury, ale w ostatnich latach stał się propagatorem psychologii bohaterstwa, którą adresuje do ludzi wszystkich kontynentów, wyznań, ras i kultur. Jest ona filarem jego najnowszego dzieła – Heroic Imagination Project (Projekt Heroicznej Wyobraźni), które zakłada, że każdy człowiek nosi w sobie potencjał wielkiego heroizmu. I to właśnie on skłania ludzi w szczególnych okolicznościach do najśmielszych czynów.

Wyniesione z getta
Zarówno wieloletnie przyglądanie się złu, jak i rozwijanie idei codziennego bohaterstwa znajdują odzwierciedlenie w życiorysie Zimbardo. Urodzony przed wojną w ubogiej rodzinie imigrantów z Sycylii, tak wspomina swe dzieciństwo: „Dorastając w Południowym Bronksie, getcie Nowego Jorku z lat trzydziestych ubiegłego stulecia, ja i inne dzieciaki nie mieliśmy rzeczy – zabawek, gier czy książek. Mieliśmy za to innych ludzi: nasze rodziny oraz inne dzieciaki, z którymi bawiliśmy się na ulicach w każdej wolnej chwili, kiedy nie byliśmy w szkole lub w domu. (…) Moja sycylijska rodzina kultywowała szacunek dla naszej bogatej tradycji historycznej oraz zamiłowanie do dobrego jedzenia, wina i muzyki. (…) Chociaż byliśmy bardzo blisko, moja rodzina – tak jak wielu Włochów z południowych Włoch w tamtych czasach – nie była wykształcona i nie ceniła sobie formalnej edukacji”.
Już w młodości Zimbardo zetknął się z systemowym złem, z wykluczeniem, ubóstwem i świadomością wojny, jaka przetoczyła się przez kontynent jego przodków. Jednak dzięki nauczycielom, których miał szczęście na swej drodze spotkać, uświadomił sobie, że wiedza prowadzi do lepszego życia, i z całych sił go zapragnął. W 1954 roku ukończył Brooklyn College, następnie Uniwersytet Yale, na którym w 1959 roku obronił pracę doktorską. W ciągu kolejnych lat pracował w tak uznanych ośrodkach, jak Univeristy of Columbia czy University of New York. W 1968 został profesorem na Uniwersytecie Stanforda, z którym związany jest do dziś.

Eksperyment więzienny
W 1971 roku w podziemiach uczelni wraz z grupą współpracowników zaaranżował fikcyjne więzienie, dzieląc ochotników – zwyczajnych amerykańskich dwudziestolatków – na strażników i więźniów. Przewidziany na 14 dni projekt zakończył już po niespełna tygodniu. Sytuacja wymknęła się bowiem spod kontroli, na co uczonemu, odgrywającemu rolę dyrektora więzienia, zwróciła uwagę asystentka Christina Maslach, która w następnym roku została jego żoną (dziś jest czołową badaczką wypalenia zawodowego).


Dopiero ponad 30 lat później prof. Zimbardo zdecydował się wrócić do tamtych chwil i odtworzyć je na kartach wydanej w 2007 roku książki pod znamiennym tytułem Efekt Lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło. Impulsem do jej napisania stał się proces żołnierzy oskarżonych o znęcanie się nad irackimi więźniami w Abu Ghraib – Zimbardo uczestniczył w tym procesie jako biegły. Książka pełna jest drastycznych opisów zachowań przekraczających granice człowieczeństwa...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI