Wyjątkowo wyjątkowi

Wstęp

Kim Peek zna na pamięć ponad 7600 książek oraz wszystkie numery kierunkowe i kody pocztowe w Stanach Zjednoczonych. Tom Greene Bethune, który znał tylko 100 słów, potrafił bezbłędnie zagrać na fortepianie ponad 7 tys. utworów. Czy ludzie ci starali się o wpis do Księgi rekordów Guinnessa? Nie. To osoby z zespołem sawanta - rzadko spotykanym stanem, w którym wraz z zaburzeniami rozwojowymi, takimi jak autyzm czy upośledzenie umysłowe, współwystępują nadzwyczajne umiejętności.

Przekazy o osobach z zespołem sawanta pojawiły się w XVIII wieku. Rozgłos zyskał wówczas „niezwykły imbecyl” (tak go określano) – człowiek obdarzony niesamowitym talentem do rysowania zwierząt, zwłaszcza kotów. Jego obrazy, rozsławione w całej ówczesnej Europie, trafiały nawet do rezydencji brytyjskich monarchów. Jednakże dopiero w 1887 roku brytyjski lekarz John Langdon Down, znany głównie z badań anomalii chromosomowych, nazwanych potem od jego nazwiska zespołem Downa, opisał przypadki osób, u których zaobserwował jednocześnie niedorozwój umysłowy i fenomenalne wręcz zdolności. Down określił je mianem „sawantycznych idiotów”. W ówczesnej terminologii mianem „idiota” określano osoby z ilorazem inteligencji poniżej 25. Określenie „sawant” pochodzi od francuskiego słowa savoir (wiedzieć).

Dziś wiadomo, że zespół sawanta występuje najczęściej u osób o ilorazie inteligencji od 40 do 70, czyli w różnym stopniu upośledzonych umysłowo. Zdolności sawantyczne mogą być zarówno wrodzone, jak i nabyte wskutek uszkodzenia mózgu. Przyjmuje się, że sawantem jest jedna osoba na 10 dotkniętych autyzmem oraz jedna na 2 tysiące osób z uszkodzeniem mózgu lub niedorozwojem umysłowym. Osoby z zespołem sawanta dysponują wąskim repertuarem niesamowitych zdolności, ich talenty dotyczą głównie takich dziedzin jak: muzyka, plastyka, matematyka.

Grają, liczą i malują

Uzdolnieni muzycznie sawanci są z reguły obdarzeni słuchem absolutnym, dzięki czemu zagranie nawet najbardziej skomplikowanych utworów przychodzi im bardzo łatwo. Owa prawidłowość widoczna jest na przykład u Leslie’go Lemke, który w wieku 14 lat potrafił bezbłędnie zagrać jeden z koncertów fortepianowych Czajkowskiego, słysząc go po raz pierwszy w życiu kilka godzin wcześniej, w telewizji. Znanym przypadkiem muzycznego geniuszu sawanty był Thomas Greene Bethune, żyjący w latach 1849-1908, określany jako „Ślepy Tom”. Był upośledzony umysłowo i niewidomy, długo uczył się chodzić i znał tylko 100 słów. Jednak na fortepianie potrafił przepięknie wykonać ponad 7 tysięcy utworów. Swoje muzyczne umiejętności zaprezentował nawet na koncercie w Białym Domu oraz podczas światowego tournée.

Sawanci-plastycy wykorzystują rozmaite techniki wyrazu, najczęściej rysują i rzeźbią. Mieszkający w Szkocji Richard Wawro zyskał międzynarodowy rozgłos dzięki swym dziełom plastycznym, które wystawia od 18. roku życia. Pewien profesor sztuki z Londynu wypowiedział się o nich jako o niebywałych, „łączących w sobie precyzję mechanika z wizją po...

Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.



 

Przypisy

    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI