Chyba wszyscy czegoś się wstydziliśmy albo wstydzimy: słów, które powiedzieliśmy, rzeczy, które zrobiliśmy, gestów, które wykonaliśmy. Czasami wstydzimy się, że czegoś nie zrobiliśmy: nie podeszliśmy do kogoś, na kim nam zależało, nie zareagowaliśmy na e-mail, na który warto było zareagować, nie pomogliśmy komuś, kto potrzebował naszej pomocy. Na ogół taki wstyd mobilizuje nas do lepszych zachowań, ważenia słów. Pamiętamy o nim i staramy się zrobić, co w naszej mocy, żeby nie wrócił.
POLECAMY
Bywa jednak, że wstyd dominuje w naszym życiu. Wtedy nie potrafimy normalnie funkcjonować, zamykamy się w sobie, stronimy od ludzi. Taki wstyd niszczy nie tylko nas, ale też tych, na których nam zależy.
Znakomita psychoterapeutka Anna Dodziuk wszechstronnie opisuje, czym jest wstyd. Przystępnie pisze o jego dobrej i złej twarzy, wyjaśnia przyczyny powstawania, pokazuje wpływ na różne aspekty życia. Co jednak szczególnie istotne, daje szereg ćwiczeń, które pomogą uświadomić sobie istnienie wstydu w naszym życiu i zrozumieć go.
FRAGMENT KSIĄŻKI
Każdy z nas zna to uczucie bardzo dobrze, chociaż każdemu wstyd doskwiera nieco inaczej. Jedni wstydzą się rzadko, inni praktycznie stale; jednych zapiecze na chwilę, innych pali tak dotkliwie, że trudno to znieść. A powody wstydu? Bywają tak różnorodne i nieraz tak zdumiewające! Są rzeczy, których prawie każdy kiedyś się wstydził, na przykład swoich życiowych porażek, popełnionych publicznie błędów i potknięć, widocznych niedoskonałości wyglądu zewnętrznego.
Są też jednak powody tak rzadkie, że o towarzystwo byłoby trudno. Wśród ludzi, z którymi pracowałam, zdarzyło mi się spotkać osoby głęboko zawstydzone między innymi tym, że: „Mam dwoje dzieci” (do dzisiaj nie rozumiem, czego się tu wstydzić); „Moja prababka była Niemką”; „W wolnym czasie maluję akwarelki”; „Dobrze znam angielski”; „Mam stopy oszpecone przez haluksy” (niektórzy nawet nie wiedzą, co to jest); „Lubię do poduszki czytać wiersze”; „Mam arystokratyczne pochodzenie”. Dziwne, prawda? A może wcale nie takie dziwne, tylko inne niż moje czy twoje?
Czego ty się wstydzisz? Wypisz w słupku dziesięć przykładów, które ci przyjdą do głowy, i obok każdego napisz, czy wstydzisz się trochę, średnio czy bardzo; rzadko, dość często czy stale? Czy uważasz, że podobnie czuje się wielu innych ludzi, niewielka grupka czy też twój powód wstydu należy do wyjątkowych?
Wszystkim nam wstyd bardzo przeszkadza w życiu. Pamiętasz, ile razy nie powiedziałaś czegoś ciekawego albo mądrego, bo wstydziłaś się zabrać głos? Ile razy z powodu wstydu nie podszedłeś do kogoś, z kim miałeś wielką chęć zapoznać się czy porozmawiać?
Pewnie też nieraz miałaś potrzebę podzielenia się czymś, co cię spotkało, jednak powstrzymało cię skrępowanie. Albo chciałeś gestem okazać ciepło komuś bliskiemu, przytulić, powiedzieć coś miłego, ale czułeś się zażenowany i zrezygnowałeś. A więc wstyd motywuje do wycofywania się i ukrywania, odbiera energię, powstrzymuje, niekiedy wręcz paraliżuje. A może zdarzało się, że na kogoś, kto budził twój wstyd, zaczynałeś boczyć się, warczeć, wynajdywać pretensje, kłócić się, czyli bronić się przed wstydem za pomocą złości?
Podaj trzy przykłady sytuacji, kiedy wstyd w czymś ci przeszkodził albo coś popsuł.
To są pojedyncze sytuacje, ale nietrudno przecież zauważyć, że wstyd potrafi zatruć całe obszary życia. Ktoś jest samotny i marzy o założeniu rodziny, jednak nie może poznać nikogo interesującego, bo w kontaktach z osobami przeciwnej płci tak się wstydzi, że nie zrobi ani kroku naprzód, nawet gdy pojawiają się pozytywne sygnały z drugiej strony. Ktoś inny stale ma gorszą pracę, niż mógłby dostać, ponieważ wstyd paraliżuje go, ilekroć ma zaprezentować swoje możliwości. Ktoś jeszcze ma bardzo złe układy w domu, gdyż bezustannie krytykuje i zawstydza swoją rodzinę, usiłując w ten sposób nie dopuścić do głosu własnego wstydu.
Ogólnie można powiedzieć, że wstyd często ogranicza możliwości życiowe człowieka, a także odsuwa go od innych albo psuje relacje z nimi.
Czym właściwie jest wstyd? „Doświadczenie wstydu to doświadczenie odsłaniania się. Przeżywanie wstydu rzuca snop przenikliwego światła na to, czym i kim jesteśmy, boleśnie odsłaniając nierozpoznane aspekty osobowości. Odsłonięcie się przed sobą samym stanowi sedno wstydu. W pierwotnym znaczeniu słowa wstyd zawiera się ten proces: odkryć, wystawić na widok publiczny, zranić. Przeżywać go oznacza więc doświadczać ujawnienia szczególnie wrażliwych, intymnych, podatnych na zranienie aspektów Ja. Odsłaniać się można przed innymi, ale – niezależnie od tego, czy inni wchodzą w grę – dochodzi zawsze do istotnego odsłonięcia się przed sobą samym” – podkreśla Ernest Kurtz.
Wstyd jest zjawiskiem złożonym. „To coś więcej niż uczucie. To zespół reakcji organizmu (takich jak pochylenie głowy w dół czy rumieniec), połączony z możliwym do przewidzenia działaniem (takim jak ukrycie się czy wycofanie z kontaktu z innymi), przykrymi myślami (takimi jak «Jestem do niczego») i rozpaczą w duszy. Nasza definicja wstydu jest taka: jest to boles-
ne przeświadczenie o własnej zasadniczej ułomności jako istoty ludzkiej” – piszą Patricia i Ronald Potter-
-Efronowie w książce Letting go of shame.
Wskazują oni równocześnie, jak odróżniać wstyd od jego – jak mówią – najbliższego sąsiada: poczucia winy. Otóż osoba owładnięta wstydem czuje, że w jakiś istotny sposób jest nie taka, jaka być powinna, tylko gorsza; że jako człowiek ma jakiś zasadniczy brak, defekt czy upośledzenie. Natomiast ktoś, kto ma poczucie winy, uważa, że zrobił coś nie tak, dopuścił się czegoś złego, co powinno być ukarane lub naprawione.
ANNA DODZIUK
W nowym roku – nowa kolekcja Wydawnictwa Charaktery!
Razem ze styczniowym numerem do sprzedaży trafiła pierwsza książka z zupełnie nowej serii Wydawnictwa Charaktery – BLISKIE WSPARCIE.
Złożą się na nią wybitne prace polskich psychoterapeutów poświęcone problemom, z którymi zmagamy się na co dzień.
Pierwszym tomem serii jest właśnie "Wstyd".
Książkę można zamówić w naszym e-sklepie razem ze styczniowym numerem "Charakterów" lub osobno.
Kolekcja książek BLISKIE WSPARCIE zaplanowana jest na cały 2018 rok! Co miesiąc do części nakładu „Charakterów” dołączony będzie inny tom (24,90 zł za pakiet).
Autorzy tych prac zajmą się problemami, z którymi borykamy się na co dzień: trudnymi emocjami, poczuciem własnej wartości, relacjami z bliskimi, komunikacją z otoczeniem, godnością...
Nie zabraknie praktycznych ćwiczeń, bo o to właśnie chodzi – by Czytelnicy dzięki tym książkom mogli się uczyć!
