Abraham Maslow był jednym z przedstawicieli „trzeciej siły” w psychologii, jak nazywa się psychologię humanistyczną. W przeciwieństwie do tych uczonych, którzy tworzyli swoje koncepcje na podstawie badań osób z zaburzeniami psychicznymi bądź po poważnych urazach mózgu, on skupił się na osobach zdrowych, szczęśliwych i twórczych. Jego zdaniem natura ludzka jest dobra albo neutralna, a jeśli w toku rozwoju człowiek „schodzi na manowce”, to tylko dlatego, że stał się ofiarą patologii społecznej lub z własnej winy wypaczył się psychicznie i sfrustrował.
Istotną częścią poglądów Maslowa jest jego teoria motywacji, zwłaszcza zaś hierarchia potrzeb. Wyodrębnił on pięć głównych rodzajów potrzeb: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku i samoakceptacji oraz samorealizacji. Układają się one w piramidę, która spoczywa na fundamencie z pierwszego poziomu, a kończy się ostrym wierzchołkiem ostatniego. Realizacja potrzeb z każdego kolejnego poziomu jest możliwa wtedy, gdy zaspokojone są te z poziomu niższego. Niedobór motywuje człowieka do zaspokojenia pierwszych czterech rodzajów potrzeb, natomiast grupa ostatnia opiera się na mechanizmie wzrostu. Zaspokojenie potrzeb podstawowych uruchamia potrzeby wyższego rzędu. Procesem tym kieruje kilka prawidłowości. Im wyżej w hierarchii znajduje się dana potrzeba, tym później pojawia się ona w rozwoju człowieka, ma mniejsze znaczenie dla jego biologicznego przetrwania i w słabszym stopniu odczuwana jest jako wymagająca gratyfikacji, wskutek czego może być odraczana.
Najczęściej niezaspokajane są potrzeby przynależności i miłości. Niemożność zaspokojenia pragnienia uczuciowych związków z ludźmi prowadzi do frustracji, a w konsekwencji do zachowań nieprzystosowania społecznego, lub wręcz patologicznych. Z kolei niezaspokojenie potrzeby szacunku i samoakceptacji wpływa na spadek poczucia własnej wartości, adekwatności i poczucia siły.
To, co różni osoby zdrowe i „chore”, to posiadanie albo brak potrzeb szczególnych, jakimi są potrzeby samorealizacji, samoaktualizacji lub samourzeczywistnienia. Nazywa się je również metapotrzebami. Działają one na innych zasadach niż stojące niżej w hierarchii potrzeby niedoboru. Do metapotrzeb należą potrzeby: dobra, piękna, prawdy, sprawiedliwości, doskonałości, wyjątkowości, wesołości itp. Nie tworzą one hierarchii, są równoważne i mogą się wzajemnie zastępować. O ile potrzeby niższego rzędu zaspokajane są na zasadzie: napięcie – ulga, czyli wygasają (przynajmniej czasowo) po ich zaspokojeniu, o tyle metapotrzeby w miarę zaspokajania zwiększają się, poszerzają, ich realizacja „zaostrza apetyt”. Gratyfikacja potrzeb niedoboru zależy od innych ludzi, zaś potrzeb samorealizacji jest raczej niezależna od nich. Napięcie sygnalizujące potrzeby niższego rzędu jest przykre, a to związane z metapotrzebami dostarcza przyjemności. Potrzeby niedoboru koncentrują człowieka na nim samym, a potrzeby samorealizacji oznaczają zdrowie psychiczne i dobry rozwój fizyczny. Samorealizacja integruje wszystkie poziomy funkcjonalne i harmonizuje osobę ze światem zewnętrznym.
Ludzie samoaktualizujący się i samorealizujący są jednak rz...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
