Czym jest uczenie się i nauczanie? Można przyjąć, że w tradycyjnym rozumieniu nauczanie to przekazywanie wiedzy, a uczenie się to nabywanie wiedzy. Ponieważ uczniowie uczą się z podręczników i od nauczycieli, więc uczenie się to przenoszenie zawartości tych zasobów do pamięci uczniów – zatem zadaniem nauczania jest „napełnienie umysłów uczniów wiedzą”.
A co ma do powiedzenia na ten temat psychologia, zwłaszcza poznawcza? Otóż uznaje ona uczenie się za proces aktywnego budowania wiedzy, polegający m.in. na regulacji procesów poznawczych, zaś nauczanie według niej to przede wszystkim tworzenie warunków do samodzielnego uczenia się.
Zauważmy, że tradycyjne rozumienie nauczania kładzie nacisk na przekazywanie uczniom gotowej wiedzy i umiejętności – ma temu sprzyjać staranny dobór treści, dzielenie ich na mniejsze cząstki, formułowanie celów uczenia się i ustalanie kolejności ich realizacji, a także określanie sposobów sprawdzania, czy cele te zostały osiągnięte. W tym modelu nauczyciel jest główną postacią, która decyduje, co, jak i kiedy ma być przedmiotem uczenia się. Mniej natomiast odpowiada za to, jakie aktywności umysłowe podejmują jego uczniowie.
Zgodnie natomiast z podejściem poznawczym, zwanym także konstruktywistycznym, nie sposób przekazać wiedzy i umiejętności bezpośrednio do czyjegoś umysłu. Wiedza jest efektem aktywności poznawczej osób uczących się, ich umysłowych wysiłków. To, co uczący się osiągną, zależy przede wszystkim od podejmowanych przez nich działań. Pierwszoplanową rolę odgrywa więc nie nauczyciel, ale uczeń i jego aktywność poznawcza.
W tak rozumianym procesie uczenia się i nauczania istotną rolę odgrywa uwzględnianie specyfiki przedmiotu oraz sytuacji (to tzw. uczenie się lub poznanie umiejscowione). Podstawowe jest w nim dążenie do rozwijania umiejętności myślenia osadzonego w danej dziedzinie (na przykład młodzi handlarze owocami z Ameryki Południowej będą łatwo rozwiązywać zadania dotyczące ceny owoców), rozwój modeli umysłowych właściwych dla tej dziedziny (na przykład model obrotu ciał niebieskich jest całkiem odmienny od potocznego rozumienia – Słońce nie obraca się wokół Ziemi) oraz wiązanie modeli umysłowych (siatki pojęć) z umiejętnościami myślenia, charakterystycznymi dla tej dziedziny. Nauczanie zatem powinno być ukierunkowane na pomaganie uczniom w wykorzystywaniu odpowiednich sposobów myślenia i uczenia się do budowania, modyfikowania i stosowania własnych modeli umysłowych.
Orientacja na proces
Takie nauczanie bywa nazywane „nauczaniem zorientowanym na proces”. Do najważniejszych zadań nauczyciela należy inicjowanie procesów myślenia uczniów, wspieranie ich i wpływanie na nie.
Naczelną zasadą jest koncentracja na procesach uczenia się i myślenia uczących się. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje tych procesów: poznawcze, afektywne i metapoznawc...
Pozostałe 80% artykułu dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
