Każdy z nas doświadcza w życiu wielu trudnych, stresujących, a czasem zagrażających życiu i zdrowiu sytuacji. Pracując z klientami, często słyszę: „to wydarzenie było traumatyczne”, „mam traumę”, „miałam dziś traumatyczny dzień”. Trauma stała się nadużywanym słowem, często de facto opisującym po prostu doświadczany stres. Tak naprawdę wszystkie zdarzenia traumatyczne są stresujące, ale nie wszystkie zdarzenia stresujące są traumatyczne. Jak więc odróżnić traumę od stresu?
Uraz czy stres?
Koncepcja stresu Jaapa M. Koolhaasa podkreśla obiektywną wagę stresora. W ujęciu tym stresor to wyzwanie ze strony środowiska, które przekracza zdolności regulacyjne organizmu. Dzieje się tak głównie za sprawą nieprzewidywalności sytuacji i braku możliwości kontrolowania tego, co się wydarza. Nieprzewidywalność i utrata kontroli są głównymi cechami stresujących doświadczeń, które rodzą cierpienie i mogą mieć negatywne konsekwencje dla organizmu. W reakcji na stres pojawia się mobilizacja organizmu i większość układów w ciele pracuje intensywnie, na najwyższych obrotach, a następnie zwalnia – wszystko wraca do stanu równowagi. Dzieje się tak dzięki dostosowaniu się organizmu do zmian zachodzących w środowisku. Zdarza się jednak, że proces adaptacji jest bardzo kosztowny, a równowaga nie wraca albo jest znacznie zakłócona. Mówimy wówczas, że osoba doznała urazu – fizycznego lub psychicznego. W tym sensie uraz jest jednoznaczny z traumą.
Według polskich badaczy zajmujących się tematyką traumy, profesorów Jana Strelaua i Bogdana Zawadzkiego: „Trauma definiowana jest jako stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych (przyroda, ludzie), prowadzący często do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka, które wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych”. Jak twierdził prof. Strelau, wydarzenie traumatyczne (urazowe) doprowadza do przeżycia ekstremalnego stresu. Rezultatem takiego doświadczenia mogą być znaczne i utrwalone trudności uniemożliwiające powrót do funkcjonowania sprzed zdarzenia, co w konsekwencji doprowadza do pourazowego zaburzenia stresowego. Zdaniem Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego o traumatycznym zdarzeniu mówimy, jeśli osoba doświadczyła poważnego zranienia, śmierci lub zagrożenia integralności cielesnej własnej albo innych osób. Istotne jest bezpośrednie narażenie, czyli uczestniczenie w zdarzeniu lub uzyskanie informacji o zagrożeniu życia, o nieoczekiwanej, gwałtownej śmierci lub o zranieniu bliskiej osoby i przeżywane wówczas uczucie „silnego strachu, bezradności lub przerażenia”.
Do zdarzeń traumatycznych możemy zaliczyć katastrofy naturalne (takie jak huragan, powódź, tornado), przemysłowe (pożar, wybuch), komunikacyjne (wypadek drogowy, katastrofa lotnicza), różne formy przemocy (nadużycia seksualne, szczególnie w dzieciństwie, porwanie, napad, pobicie), doświadczenia wojenne (bombardowanie), a także zdarzenia, które wiążą się z wykonywaniem zawodu, np. ratownika, strażaka czy policjanta.
DEFINICJA TRAUMY
Stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych (przyroda, ludzie), prowadzący często do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka, które wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych.
Jak reagujemy na traumę?
W ciągu życia każdy z nas doświadcza ekstremalnych, negatywnych sytuacji. Co prawda, ocena tych zdarzeń jest subiektywna, lecz ich występowanie jest powszechne. Większość osób po takich doświadczeniach narażona jest na odczuwanie ich negatywnych skutków – przede wszystkim w sferze psychicznej. Wraca przerażenie nawet podczas codziennych czynności. Zdarza się również, że pojawia się poczucie odrętwienia, szoku, zagubienia czy wycofania. Poważnym skutkiem może być zespół stresu pourazowego, będący reakcją na traumę i utrzymujący się dłużej niż miesiąc od zdarzenia. Do charakterystycznych jego objawów należą powracające wspomnienia, obrazy i myśli dotyczące przeżytej sytuacji. Towarzyszy temu wzmożona czujność, drażliwość, lęk, zniecierpliwienie. Osoba ma trudności w koncentracji uwagi, wycofuje się z kontaktów towarzyskich, czuje się ciągle zmęczona. A im bardziej lęka się i próbuje odsunąć traumatyczne wspomnienia, tym częściej one wracają na zasadzie błędnego koła. Jakby naturalne mechanizmy radzenia sobie z traumą uległy zawieszeniu.
Kiedy niespodziewanie stajemy w obliczu zagrożenia życia, wyzwalają się bardzo silne emocje. Chcąc poradzić sobie w tak trudnej i przekraczającej nasze zasoby sytuacji, organizm stara się jak najszybciej zareagować, by nas uchronić. Pojawia się reakcja walki, ucieczki lub zamrożenia. Decydująca jest szybkość działania – nie ma czasu na zrozumienie sytuacji, więc niektóre szczegóły wydarzenia są pomijane, aby można się było skupić na najważniejszych w danej chwili bodźcach. W efekc...
Ten artykuł jest dostępny tylko dla zarejestrowanych użytkowników.
